بُرش چهارتراش
نوشته ی محمد اسماعیل یون
برگردان از پشتو به دری: مصطفی عمرزی
یادآوری:
اين مقاله در شماره ي 1- 1383 شمسی در نشريه ي «قلموال» به نشر رسيده است.
***
نظام هاي زيادي گذشتند، سلطنت هاي فزوني واژگون شدند، واليان بسياري برجا و بركنار می شوند، ولي شكستن بدن ارچه ها، از سوي خودي و بيگانه، همچنان جاري ست. اكنون نيز تنه هاي ارچه ها افگنده می شوند. آن ها را در موتر هاي بزرگ منتقل می کنند. هر کسی که از مسوولان آمده اند، چه نادار چه ثروتمند، فقط تماشا کرده اند.
چوب های چهارتراش از برگمتال نورستان بار می شوند و در روز روشن از برابر ارگ بي وفاي كابل می گذرند. مردمسالاران، جنگسالاران، جنرالان و مارشالان، آن ها را مشاهده مي كنند، ولي هيچ كسي برای توقف این کاروان کوشش نمي كند. چنان چه درک شده است، بعضی پشت پرده، حتی شریک معامله اند.
وقتی از حاكمان ننگرهار پرسيده شود كه چرا چهارتراش ها را از اين مسير عبور می دهند؟ مي گويند اگر از اين جا عبور نكنند، به اسمار، مرور و نواپاس مي برند. بنابراین، بهتر است از اين راه بگذرند تا حداقل کابل محصول بگيرد و مفادی هم براي ساير مردم برسد. ديگر اين كه فرامین بي شماری از سوی حاكمان كابل صادر مي شوند. در آن ها می نویسند: اجازه دهيد!
یکی از حاكمان بزرگ كابل، براي تهيه ي قبر یکی از نزدیکانش، امر بار صد موتر چهارتراش را داده بود. اين كه براي يك گور، به چه مقدار چارتراش نياز است، كسي چه خواهد گفت؟ افزون بر گور ها، به نام مساجد نیز امر بار صد ها موتر چهارتراش داده شده است.
باوجود اين كه كرزي صآحب در لويه جرگه ي اضطراري، خواهان جلوگیری قطع درختان جنگل هاي كنر و نورستان شده بود و اين خواست اش را چند بار تكرار كرده، ولي باز هم اجحاف، کاملاً متوقف نشده است. در حالي که قاچاقبران، نسبت به گذشته هم وجود ندارند، ولي مصيبت قطع درختان همچنان ادامه دارد. جنگل هاي كنر و نورستان با بُرش خویش به حاكمان مي گويند آن ها را به نوبت، همه بُریده اند!
در كنر به اثر یک والي کاملاً بی سواد جهادي، قطع درختان جنگل ها عام شده است. چهارتراش ها همچنان انتقال مي يابند. اين مساله باعث شده اگر بعداً كدام والي باسواد نيز حاكم شود، علاقه اي به قطع جنگل ها نمي گیرد.
با آمدن حاكمان ديموكرات و باسواد از غرب نيز تجارت مفرط چهارتراش پايان نيآفت. حاكمان نو حتی به نام محصول و درصدی، به آن صبغه ی قانونی دادند. محصول، آن بخش چهارتراش است كه از طریق گمرك به خزانه ي دولت تحويل مي شود، اما درصد، هديه ي خاص است كه از جيب والی كنر تا پايين ترين مقام دولت، به تناسب قدرت، ظرفيت و نياز، تقسيم مي شود.
پانزده سال است كه برای جنگل های نورستان و کنر، منطق من درآوردي «بيرون کردن کهنه و جلوگیری تازه» به كار مي رود، ولي پانزده سال می شود كه بیرون کردن كهنه، به پايان نمي رسد.
تاجران چهاتراش براي وقایه ی حاكمان، فرومايه گي شگفتی آفریده اند: «چهارتراش كهنه را مي گيريم، اما با تازه ها كار نداريم!» در واقع چهارتراش كهنه را مي گيرند و توام با آن، درختان نو را قطع مي كنند. مدت بعد، چهارتراش نو، مبدل به كهنه مي شود. اين بازي همين گونه ادامه دارد.
حالا نزد مردم پرسشی خلق شده است كه اگر حاكمان به راستي مي خواهند تجارت چهارتراش متوقف شود، روي كهنه، تازه و همه محدويت وضع کنند يا فقط يك ماه وقت تعيين شود تا به اصطلاح چارتراش كهنه را بيرون كنند. به این گونه، روش های كهنه و نو، کاملاً متروك می شوند.
