إلاّ – إستثنا/إستثنی او إلی - حرف جر سره توپير لري
وفوق کل ذي علم عليم
ژبپوهنه او متنپوهنه ځانته دوه جلا څانګې دي
ناسم : وما علينا الی البلاغ
سم : وما علينا إلا البلاغ
إلاّ ((استثنا/استثنی)) :
ولاتقولن لشيئٍ اني فاعل ذلک غداً إلاّان يشآء الله ... [الکهف : ۲۳-۲۴ ]
ماکان لياخذ اخاه في دين الملک إلاان يشاء الله ... [يوسف : ۷۶]
... وما علی الرسول إلاالبلاغ [المائدة : ۹۹]
... فهل علی الرسول إلاالبلاغ المبين [النحل : ۳۵]
... وما علی الرسول إلاالبلاغ المبين [النور : ۵۴]
... وما علی الرسول إلاالبلاغ المبين [العنکبوت : ۱۸]
... وما علينا إلاالبلاغ المبين [يس : ۱۷]
... ان عليک إلاالبلاغ ... [الشوری : ۴۸]
دېته ورته نور ايتونه هم شته، خو د استثنا توری پکې نه شته.
... وان تولو فانما عليک البلاغ ... [آل عمران : ۲۰]
... فانما عليک البلاغ وعلينا الحساب [الرعد : ۴۰]
... فان تولوا فانما عليک البلاغ المبين .[النحل : ۸۲]
... فان توليتم فاعلموا انما علی رسولنا البلاغ المبين [المائدة : ۹۲]
... فان تولوا فانما علی رسولنا البلاغ المبين [التغابن : ۱۲]
إلی ((حرف جر)) :
... ثم استوی الی السماء ...
... الی جنات النعيم
... الی جهنّم زمراً
... الی مضاجعهم ...
او داسې نور.
د بېلګې په توګه :
جاءنی القوم إلازيد لعيادتي
يا دا چې :
جاءنی القوم لعيادتي إلازيد
له زيد پرته نور ټول قوم مې پوښتنې ته راغلی وو.
ذهبت من البيت إلیالمدرسة
له کوره ښوونځي ته تللی وم.
کله ناکله په رسنيو کې زموږ دواړه درانه مشران پوهاند زيار وښاغلی محمد معصوم هوتک يو له بل سره په ځينو مواردو کې ښکر پر ښکر شي چې بيا ځينې دوستان دواړو ته د نصيحت په پار ليکي چې له نيوکو تېر شي او خپلو علمي کارونو ته پاملرنه وکړي.
له ټولو دوستانو نه مننه چې دواړو ته د نصيحت سپارښتنه کوي، ولې دومره خبره ده چې :
لکل فنٍّ رجالٌ
د هر مسلک لپاره خپل خلک دي.
په اوسني وخت کې چې ساينس يعنې علم (پوهه) پرمخ ځي، نو ورسره سمونې او رغونې هم مخته ځي. ژبپوهنه خپله ځانته يو علم او يو مسلک دی. هر څوک ژبپوهاند نه شي کېدای څو چې په هماغه برخه يا رشته کې زده کړه، پوهه او تخصص ونه لري. ژبه پر کُلياتو ولاړه ده، نه پر جزئياتو او استثناآتو او دا په هره ژبه کې شته.
ايا موږ ليکدود معياري کوو، که ژبه؟
زما په اند دواړه اړين يعنې لازم وملزوم دي، خو د دواړو ترمينځ انډول ضرور دی. که انډول نه وي، نو ارزښت له لاسه ورکوي. اګر چې دا ستونزه په زياتره مشهورو نړيوالو ژبو کې حل شوې ده، خو موږ لا تراوسه ورسره پکې له ستونزو سره لاس وګرېوان يو. زياتره وخت پکې د تعصب وسمتپالنې او د رخې بوي راخېژي.
ژبه د ټولو مشترک ميراث دی او بايد په مشترکه يې ساتنه وشي. ژبه له مذهب وسياست سره کار نه لري او نه بايد پکې مذهب وسياست يا ستمپالنه ښکېل شي.
دا اړينه بولم چې پوهاند زيار هېڅکله د ژبې د انحصار دعوه نه ده کړې او نه د دې حق لري، بلکې د ژبپوهنې دعوه يې د زده کړې، پوهې او مسلک له مخې کوي چې دا يې يو علمي حق هم کيږي. دا چې څوک يې ورسره مني او يا نه؟ دا جلا خبره ده.
زموږ د ملايانو په شان سماع الموتی ترې بايد جوړه نه شي چې څوک يې په سماع قايل او څوک يې نه دي. د حل لاره يې دا ده چې :
څوک يې مني چې شته، نو موږ هم ورته وايو چې ((هو)) موږ هم درسره يو او منو يې، خو که څوک يې نه مني، نو ورته وايو چې درست ده چې تاسو وايې چې نشته، موږ يې هم پر تاسو پر زور نه منو.
دا چې ځينې وايی چې ((په خرو سپاره پوهان)) نو دا درست خبره نه ده چې د يو عالم له خولې د بل په حق کې زياتی وشي. زما سپارښتنه دا ده چې لږ تر لږه بايد هغه اخلاقي وتعليمي معيار د ځان او هم د بل چا په نظر کې ونيول شي. اسلامي وپښتني ارزښتونه موږ ته د همدې سپارښتنه کوي.
په درنښت
سيد حسين پاچا
نوټ : ښايي چې دا به تخنيکي تېروتنه وي، خو دا چې ليکنه ښاغلي هوتک ته منسوبه ده، نو دغې تېروتنې ته يې پاملرنه غواړم.
د پښتوټولني او باړه گلۍ فيصلې/ محمد معصوم هوتک
http://www.taand.com/archives/62368
د کوټي له سيميناره د حبواخندزاده ترمزاره
http://www.taand.com/archives/62574
