فابریکوي صنایع ته مرستې ولې نه ځانګړی کیږي

ډاکتر محمد نواب ویساند :
د هیواد د فابریکوی  صنایع  پراختیا  لپاره
بهرنۍ مرستې ولې نه ځانګړې کیږي؟
  رېښتیا چې د بې وسۍ او ناچارۍ دې رنګ ورک شې ، دامهال د افغانستان د عادی بودجې څلوېښت سلنه او د پر مختیایې بودجې ټوله برخه  د مرستندویانو لخوا تمویلیږي  ، چې د مالی مرستو د لګښت   ډېرۍ برخه یې  د مرستندویانو   ( د مرستندویه  دولتونو ،  ټولنو یا سازمانونو ) د شرایطو  پورې  تړلی وی . دا شرایط کیدای شی  د مرسته کوونکو له خوا د کومو پټو او یا ښکاره موخو اویا هم  پر  افغان دولت ، د پوره   باور   نه درلودلو  له  کبله رامنځ ته شوی وی . خو یو شې  چې ښکاره او څرګند دې  ،  هغه دا چې په  هیواد کې د اجیری ، بې کفایته  او فاسدې  اداری پر ځای   یوی  سالمی  او په مسلکي وړتیا  ولاړې اداری  کولای شول  د خپلو علمی او هر اړخیزو  څېړنو او لاسندونو پر بنسټ چې به  پکې دلمړیتوب ، اغېزمنتوب او ستراتیژیک هدفونو غوره مطالب او همدا راز   د راتلونکې پراختیا او ودی لپاره  په واقعیت ولاړو  ښکارندو  په وړاندې کولو سره  به  ، د  مرستندویه  دولتونو او سازمانونو  له خوا د کوم  منطقی ،  پوهنیز او معقول   دلیل  پرته ، د شرایطو مطرح کولو ته  ځای  نو وایی  پاته  شوې   . د   لیکوال ( زما )په اند   تولیدی اقتصاد ته  د مرستو د ځانګړی کولو پر  ځای  لګښتی یا مصرفی اقتصاد  ته  لمړیتوب ورکونه ، خپله    د پټو موخو یو بیلګه   بلل کېدای شی . دا ځکه  چې  افغانستان په وچه کې  یو راایسار خو  د پنځیزو  سر شارو سرچینو د درلودلو  له اړخه یو بډای هیواد بلل شوې  چې آن د  ځینو کورنی او بهرنیو منابعو له قوله د لمړنیو اټکلو پر بنسټ د دری زره ملیاردو ډالرو په ارزښت طبیعی شتمنۍ او زېرمې  لری . د همدې کبله  بې مسلکه واکمنان ددې پر ځای  چې د یو دینامیک ځواک په لټه او یا هم خپله  د یو رسمی  او مسئول ارګانونو  په  توګه  په ځینو ځانګړو برخو کې د بهرنیو تجروبو نه  په استفادې ،  د اقتصادی  پراختیا او ودې  لپاره د بسټیزو تاسیساتو د جوړېدو لپاره  ، چې  د افغانستان   په  ځان د  بسیا کیدو  واټن  را لنډ کړلای شي ، د پانګه  اچوونکو  په توګه  د  جانواینچرنو یا مختلط  کار وبار په ترڅ  کې  ،  لاس په کار  شی ،      یواځې په خاورو کې پر  ډوبو او پټو د طبیعت نه  په ورکړل شوو  زېر مو  په شتون ، چې هغه به هم په یو  ډول نه ډول د سپړلو پر مهال  د اومو موادو په بڼه  د همداسې ادارې په شتون کې  د بهرنیانو د خولې  خوراک شی ،  ویاړ ي   . که دا وګڼو چې د دغه یادو زېرمو  د راسپړولو له درکه   یو څه  مالی  شونتیاوو ته   لاس رسې  پېدا کیږی او د راسپړلو په ترڅ   کې  د تر لاسه شوو موادو  پروسس( صنایع ) ته   جدی پاملرنه ونه شی   دغه ټولې شونتیاوې به  په سیند لاهو  او د کاني توکو  له درکه  تر لاسه شوی  مالی  زېرمې  به  د بهر څخه د راوړل شوو لګښتي  کالیو په قمار کې و بایلل شي.
که اوس  مهال د کانی توکو نه په مودرنه ، عصری او پرمختللې  تکنالوژۍ سمبالو  کارخانو  نه  ،  چې لا تر اوسه نشته  ،  ګټه پورته کول  د مالی بنیې  د  کمزورتیا او د پوره پانګې د نه شتون له امله ستونزمن کار وی او دولت د پانګونې جوګه    نه   وي  او مافیایی ازاد بازار یې مټې  ورتړلی وي  ،په کار ده  ، چې     د داسې تکنالوژۍ کارونې نه ګټه پورته  کړی  ، چې  هم ارزانه او هم  حد اقل  اومه مواد په نیمکاره واړولې  شی او ددغې نیمکاره موادو له لاری  په   بهرنی مارکیټ  کې د یو سیال هیواد په توګه ځان وځلوی . خدای ناخواسته  داسی ونه شی ،  چې   د دولتی  واکمنو د کاری او مسلکی وړتیا  د کمزورۍ  نه  ، د افغان ولس  په تاوان کومه  ناوړه  ګټه   پورته  شی ، چې وایی  مال  زما خو واک یې د  . . . .   .
له بده مرغه زمونږ  اوسني  ملا ماتي چاواکې د  شنو ډالر پرته  د هیڅ ډول   تولیدی سکټور ونو او په تېره بیا صنایع  سره  نه یواځې  اشنایې او علاقه  نه لری بلکه  د هغوی   په وړاندې علاج نه لرونکې  الرګي  لری . دا ځکه چې په دې وروستیو یولسو کلونو کې  ما یوه ورځ هم د کورنی صنعتی تولیداتود پرمختیا او ودې  په  هکله  داسې څه  چې   د قلم په ژبه  یې راوړل وارزي وا نه   اورېدل . خو دامې ډېر تر غوګو شوی چې  د بهرنیو توکو سره سیالی نه شی کېدای  نو باید خپلې موجودی کارخانی هم درول شی ، لکه څنګه چې درول شوی دي  .ډېره جالبه  ده ،  په داسې یو هیواد کې دې ، چې ځوانان   یې د کار موندنې  په  موخه  بهرنیو هیوادو  ته   له  خطره ډک   سفرونه کوی  ، فابرېکې و تړل شي   .‍  افغاني صنعتي  تولیداتو ته د نه پاملرنې  له کبله  ،  بهرني توکې  په ډېر  درز  سره  د سېلاب غوندی  د کنټرول  پرته ، له  ورایه   ښکلي  خو بې کیفیته  ،   راروان دی . په داسې یو حالت کې  کورنۍ تصدۍ  د  دولت ځانګړی حمایت او مرستې ته سخته اړتیا لری تر څو د یو لړ مشخصو تدبیرونو   نیولو  له لاری  د هغه توکو چې د هیواد په  دننه کې  یې د تولیدولو امکان لیدل کیږی ، له  بهره یې د راوړلو مخه ډب  ، او په  دې توګه   ورو ورو  د صنایع سکټور  په  ځواکمن کولو سره د هیواد ډیرو ځوانانو ته  په بیلابیلو  برخو کې  د بوختیا  زمینه  برابره  او هم  په  دې  سره  د هر وګړی د کورنۍ بودجې بڼه بدله  کړای شی . دا چې همدا اوس  د هند په پلازمنې  دهلي  کې  د افغانستان په اړه  د پانګونې نړیوال کنفرانس  چې  د هند د  صنعتي کنفدراسیون  په نوښت  پکار اچول شوی  او د سیمی هیوادونو تر څنګ  پکې  د نړۍ د ۲۹  هیوادونو او نړیوالو ټولنو   استازی   ګډون کوی ، افغان لوری ته  په  کار  ده  چې  ددغه کنفرانس ګډون کوونکو  پاملرنه او توجه  د افغانستان  صنعتي  کیدو  خواته  راواړوي .            پای
                          په درنښت