دتورې اوقلم خاوند لوى خوشحال خان بابا دخپل ژوندپه هر ډګرلکه : سياسي ،پوځي ،کلتوري،علمي،هنري ،ادبي اوداسې نوروبرخوکې برﻻسى شاعر ، ليکوال او اديب ؤ اودمغولي واکمنودښکېلا ک او زبېښاک پروړاندې يې په نوموړوڅانګوکې مبارزه کوله .اتل او تورزن خوشحال خان خټک دافغان ، افغانيت ،پښتون اوپښتونوالۍ ترپاک نوم اوشعارﻻندې دمغولي واکمنواودهغوى له ګوډاګيانوسره ډغرې وهلې ،ځکه خوپه ډېر وياړ،برم او پرتم سره وايي :
دافغان په ننګ مې وتړله توره ××××× ننګيالى دې زمانې خوشحال خټک يم
دهندپرنيمه وچه د مغولي واکمنۍ او امپراتورۍ پرمهال ددرباررسمي ژبه فارسي وه ،اوخوشحال بابا دفارسي شاعرۍ په ډګر کې هم د يوۀ پوخ شاعراواستاد په توګه پاتې شوى، چې په دې ميدان کې يې هم خورا پياوړې شاعري کړې ده .يوه ورځ مغولي واکمن اورنګزېب د دربار غوړمالواو تالۍ څټو شاعرانو ته وويل ، چې خوشحال خان پرافغان اوافغانيت ډېر وياړي .تاسوهغه ته په شعرکې داسې څه ورؤواياست او په هغه څه يې خوابدى کړئ ،کوم ،چې بابا ډېرپرې نازيږي . همداسې يوه ورځ ،يوتن درباري شاعر دمغولي واکمن اورنګزېب په لمسون خوشحال بابا ته په شعر کې وويل :
زسګ (اف اف ) ز زاغان ( غان ) گرفتند ××× يقناًنام اوافغان گرفتند
ددې شعر په اورېدا سره ټولو درباريانو او ناستومغولي واکمنواو چارواکو پر خوشحال بابا وخندل ،خو باتور او زړور خوشحال بابا، بې له دې ، چې خپل مورال وبايلي ، په قهر اوغصه شي اوياله ميدان څخه وتښتي ، ډېر ژر په زغرده ځواب ورکړ او ويې ويل :
زمرتد (ميم ) ز چغول ( غول ) گرفتند ××× يقناً نام او مغل گرفتند
له دې ځواب سره ټول هک پک او حيران شول ، او دخوشحال خان خټک په شاعرۍ ، ژبغړاندۍ اوحاضرځوابۍ يې اعتراف وکړ ، او دهغه ستر ټولنيز او ادبي شخصيت ته يې سلام اودرناوى وړاندې کړ .
فضل وزير هيله من !
