ارتباطات به وسیلۀ فضای مجازی در سال های اخیر جایگاه قابل توجهی در جوامع به ویژه نسل جوان کشور ها پیدا کرده است.
بدون شک شبکه‌های اجتماعی در ابعاد مختلف زندگی افراد تأثیر است و روی ابعاد اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی جوامع نیز تأثیر می باشند.
در حال حاضر انترنت ابزاری مناسب برای توسعه افکار و اندیشه‌های بشری محسوب میگردد اما در صورتی که از آن استفاده درست به عمل آید و افراد باید برای ورود به دنیای مجازی اطلاعات کافی در اختیار داشته باشند تا دچار مشکلات مالی ، اجتماعی و فامیلی نشوند.
ارتباطات سالم در فضای مجازی مستلزم هوشیاری جوانان و خانواده‌ها نسبت به تهدیدات فضای سایبری در اولویت قرار دارد. پیشگیری از آسیب های اجتماعی و توجه والدین به رفتار فرزندان در این زمینه بسیار مهم می باشد و برای جلوگیری از هم پاشیدگی خانواده ها، والدین باید تا حدودی به فناوری های روز دنیا مسلط و آگاه باشند که تغییر در رفتار فرزندان به معنای ایجاد تغییر در طرز فکر تلقی شده می تواند.
اما این وسیله مهم عصر حاضر دارای اضراری است که در این نوشتار به آن می پردازیم و در فرجام به راهکارهای مهار آن را خاطر نشان می سازیم.
در صورت استفاده بیش از حد از انترنت در میان خانواده‌ها، بین والدین، معلمان و دانش‌آموزان(فرزندان)جدایی فکری وعاطفی، رخ می‌دهد.
نتیجه تحقیقات نشان می‌دهد که درصد بالایی از نوجوانان و جوانان از انترنت برای فعالیت‌های بیهوده ای نظیر: دوست یابی، بازی و صحبت با یکدیگر استفاده می‌کنند.
نوجوانی که پشت میز انترنت نشسته است،برنامه های سایت را لذت بخش تر از سخنان پدر و مادر و وظایف خانگی می داند درنتیجه، درارتباطات ، رفتار و زندگی اجتماعی او اختلال ایجاد می‌شود.
روان شناسی به نام گلدبرگ، اعتیاد جدیدی به نام اعتیاد به انترنت را کشف کرد. این اعتیاد به سرعت رو به گسترش است وهرروز افراد جدیدی را به کام خود می کشد.گاه مشاهده می شودکه افراد یافرزندان ما چنان دراتاق های گفتگو غرق می شوند که حتی زمان صرف ناهار یا شام را فراموش می کنند.این ها علائمی شبیه الکلی ها یامعتادان به مواد مخدر دارند.
بسیاری از آن ها از بی خوابی رنج می برند ، خسته اند، روابطشان با اطرافیان و جامعه به حداقل می رسد و بیشتر حالت عصبی دارند. کمرنگ شدن وازبین رفتن رابطه عاطفی کاربر با اعضای خانواده وتبدیل آن به رابطه ای سرد مسالمت آمیز، ازدیگر اثرات نامطلوب اعتیاد به اینترنت است.
بنابر نظر کارشناسان اجتماعی، ضررهای اخلاقی وجسمی تلفن همراه برای کودکان غیر قابل انکار است. بسیاری از فیلم های غیر اخلاقی وپیام های نامناسب، ازطریق تلفن همراه بین کودکان پخش می شود.
دسترسی آسان به سایت های غیر اخلاقی از طریق تلفن همراه مشکل دیگری دارد که والدین با آن روبه رو هستند. دکتر شمسیان متخصص اطفال معتقد است: «کودکان به دلیل قرار داشتن درسن رشد و باتوجه به ارگانیسم بدن، هنگام نزدیکی به گوشی تلفن همراه در معرض خطر بیشتری نسبت به سایر افراد هستند«وی می‌گوید»از آن جا که کودکان در حال رشد هستند، به امواج رادیویی واکنش بیشتری نشان می دهند».
تحقیق یک مجله انگلیسی نشان می دهد، شرکت کنندگان درتحقیق، بعدازاختراع اسلحه،اختراع تلفن همراه رابدترین اختراع همه زمان‌ها می‌دانند.
نتایج یک بررسی پژوهشی نشان می‌دهد، استفاده دانش آموزان ازگوشی های تلفن همراه درمدارس موجب بروز تغییراتی در خرده فرهنگ های حاکم بر کلاس های درس می‌شود.
آسیب‌های اخلاقی
آن چه می‌توان در انترنت خطرناک تر تلقی شود، ارتباطی است که از طریق اتاق‌های گفتگو بین افراد برقرار می شود و در برخی موارد صدمات فراوانی به وجود می‌آورد. این اتاق های گفتگو که معمولا در آن ها امکان ارتباط بانام های جعلی ومجهول وجود دارد، می توانند زمینه های لازم را برای ایجاد برخی ازمفاسد اجتماعی به وجود آورندو تقریبأ راهی برای جلوگیری از آن وجود ندارد. به جرأت می توان گفت که خطر شبکه های اجتماعی و گروه های موجود در پیام رسان های موبایل پایه مانند تلگرام به مراتب بیشتر از سایت‌های غیراخلاقی موجود دراینترنت است.
بی اطلاعی خانواده ها ازاین موضوع، خطرهایی را به آنان تحمیل می‌کند.از سوی دیگر ،ازجمله چالش‌های اساسی گسترش فناوری ارتباطات درجهان، مخصوصأ در کشورهای درحال توسعه ، آسیب‌های فرهنگی واجتماعی است.
قرار گرفتن درمعرض فرهنگ های گوناکون
آزادی های زیاد در یک دوره زمانی نسبتأ کوتاه
امکان دسترسی به اطلاعات غیر اخلاقی گوناگون
برخی از نمونه های این خطرها محسوب می شوند.
آسیب‌های جسمی
استفاده بیش از حد از شبکه های اجتماعی عوامل ذیل را سبب می گردد:
- فشار های عصبی - چشم درد - رکود فعالیت های معده - چاقی وعدم جذب چربی ها- افزایش قند خون- کم شدن فعالیت کلی بدن- مشکلات تنفسی - افتادن سرشانه ها- خارج شدن ستون فقرات از حالت طبیعی وانزوای اجتماعی
به علاوه، کودکان و نوجوانان را از یادگیری‌های شناختی، جسمانی واجتماعی باز می دارد و بازی های انترنتی به سبب داشتن صفحات گرافیکی، تنوع رنگ وسرعت زیاد تعویض صفحات، تأثیرات منفی روی مغز و اعصاب کودکان می گذارند وازاین راه،برخی اختلالات را موجب می‌شوند.
روی همرفته هرچند تلفن همراه وسیله ای ارتباطی و مفید است که در سایه غفلت والدین، دانش‌آموزان و متولیان فرهنگ و آموزش، رفته رفته به یک وسیله خطرناک تبدیل می‌شود.
باوجود اهمیت تلفن همراه در زندگی روزمره ، تحقیقات نشان دهنده آن است که استفاده بیش ازحد از تلفن همراه می تواند استرس زا باشد. برخی از مردم به طرزی بی رویه از آن استفاده می کنند و این امر زندگی شخصی آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
اما با جه شیوه هایی می توان با اضرار فضای مجازی مقابله کرد؟
جهت وقایه و کاهش آسیب‌های اجتماعی در فضای مجازی کار شیوه هایی را در زیر مطرح میگردد:
– آگاهی والدین در مورد فناوری های جدید به ویژه انترنت و شبکه‌های اجتماعی مجازی.
– استفاده از ظرفیت‌هایی همچون رسانه‌های دیداری و شنیداری، روزنامه ها، مجلات، نشریات برای نهادینه شدن فرهنگ سایبری.
– پخش برنامه های کوتاه آموزشی درباره مزایا و معایب انترنت از زبان ورزشکاران و هنرمندان محبوبی که عموما جوانان آنها را الگوی خود قرار می دهند.
-پخش آگهی‌های آموزنده از سوی وزارت اطلاعات و فرهنگ در رادیو و تلویزیون جهت افزایش آگاهی خانواده‌ها در خصوص خطرات ناشی از استفاده نادرست از شبکه های اجتماعی.
– ساخت و پخش فیلم ها و سریال هایی و بر جسته سازی خوبی ها و بدی های انترنت.
– وضع قوانین سختگیرانه تر جهت برخورد با مجرمان جرایم انترنتی و اجرایی نمودن قوانین وضع شده.
– استفاده از آموزه های دینی از جمله امر به معروف و نهی از منکر به عنوان نوعی کنترل اجتماعی توسط هر شخص.
– هنجارسازی های مثبت و ترویج فرهنگ استفاده از انترنت و فضای مجازی.
