اول به دا ووایو چې تعلیم او تربیه د انسانانو د فکري، اخلاقي، جسماني، او ټولنیز پرمختګ د بنسټ ډبرې دي چې د فرد په جوړښت او د ټولنې په پرمختګ کې مهم رول لوبوي. په دې کې دوه اساسي برخې شاملې دي:
1. تعلیم:
تعلیم د پوهې او مهارتونو ترلاسه کولو پروسه ده چې له لارې یې یو انسان د ژوند د مختلفو اړخونو په اړه زده کړه کوي. دا پروسه په منظمه توګه د ښوونځي، پوهنتون یا نورو تعلیمي ادارو په وسیله ترسره کیږي. تعلیم د سواد زده کړه، علمي پوهه، او تخنیکي مهارتونه وړاندې کوي چې د یو فرد د ژوند د ښه کولو، ټولنې سمه ولو او د هیواد د پراختیا لپاره اړین بلل کیږي.
2. تربیه:
تربیه د انسان د شخصیت روزنه ده چې د اخلاقو، ارزښتونو، رویو او چلندونو په جوړولو تمرکز کوي. دا د کورنۍ، ټولنې، دیني زده کړو او نورو ټولنیزو ادارو له لارې وړاندې کیږي. تربیه د انسان په اخلاق، سلوک او ټولنیزو اړیکو باندې اغېز کوي او هغه ته د ښه انسان او مسؤل وګړي جوړولو هدف لري.
تعلیم او تربیه د یو بل متمم دي. تعلیم د فکر او پوهې پرمختګ تضمینوي، په داسې حال کې چې تربیه د اخلاقو او ارزښتونو ساتنه کوي. د دې دواړو موخه دا ده چې یو انسان په ټولنه کې خپل مسؤلیتونه په سمه توګه درک کړي، له نورو سره په ښه چلند او همکارۍ کې ژوند وکړي او د خپل ژوند موخې ته په غوره ډول ورسیږي. یو ښه تربیه شوی او روزل شوی فرد کولای شي نه یوازې خپله بلکې د ټولنې او هیواد د پرمختګ لپاره هم ګټور تمام شي. تعلیم او تربیه دوه جلا خو یو له بل سره تړلې اصطلاحګانې دي چې د انسان ذهني، اخلاقي، او ټولنیز پرمختګ بنسټ جوړوي. تعلیم د پوهې ترلاسه کولو، مهارتونو زده کولو، او د معلوماتو انتقال ته ویل کېږي چې عموماً د ښوونځیو، پوهنتونونو، او رسمي زده کړو له لارې ترلاسه کېږي. دا په فرد کې د فکري وړتیاوو، عقلاني تحلیل، او ستونزو د حل وړتیا رامنځته کولو تمرکز کوي.
قرآن کریم څه فرمايي
د تعلیم او تربیې په اړه په قرآن کریم کې ډېر آیتونه راغلي دي چې د علم، پوهې او ښوونې اهمیت څرګندوي. لاندې ځینې آیتونه وړاندې کېږي چې د تعلیم او پوهې په اړه دي. د قرآن کریم پیغام دا دی چې تعلیم او تربیه نه یوازې د فرد د پرمختګ لپاره مهم دي، بلکې دا د ټولنې لپاره د سوکالۍ او د الله د رضا لاس ته راوړلو یوه وسیله هم ده. د علم زده کړه، د ښو اخلاقو پالنه، او د اولادونو صحیح تربیه د هر مسلمان دنده ده، چې په دې سره انسان په دنیا او آخرت کې بریالی کیدای شي.
１. د علم زده کړې اهمیت
اللّٰه تعالی د علم زده کول د انسان لپاره د ښه ژوند مهم عنصر ګڼلی دی:
اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ
"ووايه (و لوستل وکړه) په نامه د خپل رب چې پیدا یې کړل."
(سورة العلق: 1)
دا آیت د قرآن لومړی آیت دی، او په لوستلو او زده کړه کې د الله امر څرګندوي.
２. د پوهې فضیلت
اللّٰه تعالی هغه څوک لوړ ګڼي چې علم لري:
يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ
"اللّه به هغه کسان لوړ کړي چې ایمان یې راوړی وي او هغو ته چې علم ورکړل شوی دی، درجې (به ورکړي)."
(سورة المجادلة: 11)
دا آیت ښیي چې علم د خلکو لپاره د الله په نزد د لوړوالي وسیله ده
３. په فکر او تدبر ټینګار
قرآن کریم خلک هڅوي چې د الله په نښو او مخلوقاتو کې فکر وکړي:
إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لَآيَاتٍ لِأُولِي الْأَلْبَابِ
"بېشکه د آسمانونو او ځمکې په پیدا کولو او د شپې او ورځې په بدلېدو کې د عقل لرونکو لپاره نښې دي."
(سورة آل عمران: 190)
دا آیت خلک وهڅوي چې خپل عقل او فکر د زده کړې او د الله د مخلوق د پوهېدو لپاره وکاروي.
４. له ناپوهۍ څخه د ځان ژغورنې اهمیت
اللّٰه تعالی انسانانو ته لارښوونه کوي چې د جهل پر ځای د علم او پوهې لار خپله کړي:
قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ
"ووايه: ایا هغه کسان چې پوهیږي او هغه چې نه پوهیږي، سره برابر دي؟"
(سورة الزمر: 9)
دا آیت څرګندوي چې علم لرونکي خلک په مرتبه او مقام کې له ناپوهانو څخه لوړ دي.
５. د ښوونې او زده کړې د مسؤولیت په اړه
اللّٰه انسانانو ته امر کړی چې د خپل علم څخه نورو ته ګټه ورسوي
وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَتُبَيِّنُنَّهُ لِلنَّاسِ وَلَا تَكْتُمُونَهُ
"او کله چې الله د هغو کسانو سره چې کتاب ورکړل شوی و، پیمان واخیست چې تاسو به یې خلکو ته څرګند کړئ او پټ به یې نه کړئ."
(سورة آل عمران: 187)
６. د ښو علم غوښتنې دعا
په قرآن کې موږ ته ښودل شوي چې د الله څخه د علم غوښتنه وکړو:
وَقُلْ رَبِّ زِدْنِي عِلْمًا
"او ووايه: ای زما ربه! زما په علم کې زیاتوالی راوله."
(سورة طه: 114)
７. ښوونه او روزنه د الله پاک ځانګړنه ده
الرَّحْمَنُ، عَلَّمَ الْقُرْآنَ
(سورة الرحمن: ۱-۲)
الله رحمن دی، هغه قرآن ښودلی دی.
دا آیت ښيي چې الله تعالی خپله ښوونه کوي، او د ښوونې کار خورا مهم دی.
په قرآن کریم کې تعلیم او تربیه د انسانانو لپاره د ژوند یوه بنسټیزه برخه ګڼل شوې ده. دا آیتونه خلک هڅوي چې د علم ترلاسه کولو لپاره هڅه وکړي او له دې علم څخه د نورو د ګټې لپاره کار واخلي.
همدارنګه تربیه بیا د انسان د شخصیت جوړونې هغه اړخ دی چې په اخلاقي، ټولنیزو، او کلتوري ارزښتونو کې یې روزي. دا د کورنۍ، ټولنې، او چاپېریال له لارې ترسره کېږي او د یو شخص کردار، چلند، او اصول تنظیموي. تربیه په دې ټینګار کوي چې انسان ته د ښو اخلاق، د اړیکو سم مدیریت، او د ټولنې سره د ګډ ژوند اصول ور زده کړي. په ټولیز ډول، تعلیم او تربیه د انسان ټولیز پرمختګ لپاره اړین دي. تعلیم فرد ته معلومات او پوهه ورکوي، او تربیه هغه ته د دې پوهې د کارولو طریقه او د اخلاقو لوړ معیارونه زده کوي. دواړه د یوه سالم او باثباته ټولنې د جوړولو بنسټیز عناصر ګڼل کېږي.
تعلیم او تربیه د ټولنې د پرمختګ او بقا لپاره بنسټیز ارزښت لري. دا دواړه د انسان د فکري، اخلاقي، او ټولنیزې ودې لپاره اړین دي، چې په پایله کې د یو پرمختللي، باعزته، او مسوول ټولنې جوړښت تضمینوي. لاندې پنځه مهمې نقطې د انسان فردي، ټولنیز، اقتصادي، کلتوري، او د سولې او ثبات اړوند اړخونو په اړه د وضاحت لپاره وړاندې کېږي:
１. د فردي پرمختګ بنسټ
تعلیم انسان ته د ژوند کولو مهارتونه، د ستونزو د حل وړتیا، او د نوښت او خلاقیت توان ورکوي. تربیه بیا د انسان اخلاق، چلند، او شخصیت ته وده ورکوي. د تعلیم او تربیې له لارې یو فرد په علمي، اخلاقي، او ټولنیزو ارزښتونو سمبال کېږي، چې دا د هغه په شخصي او مسلکي ژوند کې د بریالیتوب لپاره اړین دي. د انسان انفرادي ژوند د تعلیم، روغتیا، ذهني او فزیکي وړتیاوو پر بنسټ ولاړ دی. یو فرد چې سالم بدن او مثبت ذهني حالت ولري، کولی شي نه یوازې خپل ژوند ښه کړي بلکې په ټولنه کې هم اغېزمنه ونډه واخلي.
２. د ټولنیز پرمختګ محرک
تعلیم او تربیه د ټولنې د افرادو ترمنځ د ګډو موخو او ارزښتونو د رامنځته کولو لپاره بنسټیز رول لوبوي. د دې له لارې خلک د یو بل حقوقو ته درناوی کوي، د ټولنیزو ستونزو حل لپاره ګډ کار کوي، او د خپل هېواد په پرمختګ کې ونډه اخلي. باسواده او روزل شوي خلک د بېوزلۍ، جرمونو، او ټولنیزو نابرابریو په مخنیوي کې اساسي رول لوبوي. ټولنیز ژوند د اړیکو، همکارۍ، او متقابل درناوي پر اصولو ولاړ دی. د یوې ټولنې غړي چې په یو بل باندې باور او درناوی ولري، کولی شي یو داسې چاپېریال رامنځته کړي چې هر فرد ته د ودې او پرمختګ زمینه برابره کړي.
３. اقتصادي پرمختګ ته وده ورکوي
تعلیم د کارځای لپاره ماهر او روزل شوی بشري ځواک چمتو کوي، چې دا د هېواد اقتصادي ودې ته وده ورکوي. روزنه خلک د مسلکي مهارتونو او سوداګریزو نوښتونو لپاره چمتو کوي، چې په پایله کې د عاید زیاتوالی او د ژوند کیفیت ښهوالی رامنځته کېږي. اقتصادي وده د هر انسان لپاره د ژوند بنسټیزه اړتیا ده. که چېرې یو فرد یا ټولنه اقتصادي ستونزې ونه لري، نو خلک کولی شي په نورو مهمو برخو لکه تعلیم، نوښت، او کلتور باندې تمرکز وکړي. اقتصادي بېوزلي د ټولنیزو ستونزو او شخړو لوی لامل کېدی شي.
４. د کلتور ساتنه او وده
تعلیم د ټولنې کلتوري ارزښتونه، دودونه، او تاریخ ساتي او نوي نسل ته یې لېږدوي. تربیه بیا خلک د خپل کلتور او دیني ارزښتونو په چوکاټ کې چلند کولو ته هڅوي، چې دا د یوې پیاوړې او باهمته ټولنې جوړولو لپاره ضروري ده. کلتور د خلکو د پېژندګلوۍ او هویت استازیتوب کوي. د فرهنګي ارزښتونو ساتنه او پرمختګ د انسان د انفرادي او ټولنیز ژوند پر بډاینې مثبت اغېز کوي. د بېلابېلو کلتورونو تر منځ درناوی او همغږي د سولې او ثبات په جوړولو کې حیاتي رول لري.
５. د سولې او ثبات تضمین
تعلیم او تربیه د ناپوهۍ او تعصب مخه نیسي او د زغم، سولې، او همکارۍ مفکورې خپروي. روزل شوي خلک په اسانه د ګډ ژوند اصول مني او د ټولنیزو شخړو په حل کې رغنده ونډه اخلي. سوله او ثبات د هرې ټولنې لپاره حیاتي ارزښت لري. د سولې نشتوالی نه یوازې د ژوند د نورو اړخونو لپاره خنډونه رامنځته کوي، بلکې د پرمختګ ټول فرصتونه محدودوي. سولې ته ژمنتیا د اقتصادي ودې، ټولنیزې همغږۍ، او بشري حقونو د خوندي کولو کلیدي فکتور دی.
دا پنځه اړخونه یو بل سره نږدې تړلي دي او یو په بل باندې مستقیم اغېز لري. د هر اړخ پرمختګ د انسان د ژوند کیفیت ښه کوي.
په ټوله کې، تعلیم او تربیه د یوې ټولنې د پرمختګ او هوساینې لپاره نه یوازې اړین دي بلکې حیاتي ارزښت لري. یو داسې ملت چې تعلیم او تربیې ته لومړیتوب ورکوي، تل د ثبات، پرمختګ، او سوکالۍ په لور روان وي. هغه دندې چې باید ورته پوره پام وشي او په عملي بڼه ثابت شي:
１. د استادانو ونډه او دنده:
تعلیم او تربیه د ماشومانو په ژوند کې بنسټیزه ونډه لري، چې د دوی شخصیت جوړونه، فکري وده، او ټولنیزې وړتیاوې پرې اغېزمنې کېږي. په دې بهیر کې هم استادان او هم کورنۍ د ځانګړي اهمیت لرونکي رولونه لوبوي. د تعلیم او تربیې په برخه کې استادان ډېر مهم رول لري، ځکه چې هغوی د زده کوونکو فکري، فزیکي، او ټولنیز پرمختګ لپاره د لارښوونې، ملاتړ، او تشویق اساس جوړوي. د استادانو دنده په لاندې توګه تفصیل سره بیان کولی شو:
1. د زده کړې چاپېریال برابرول: استادان مکلف دي چې زده کړیالانو ته یو مثبت، هڅونکی، او خوندي تعلیمي چاپېریال رامنځته کړي.
2. ښوونه او روزنه: استادان باید د زده کړیالانو تعلیمي اړتیاوې درک کړي او د هغوی کچې ته په پام سره درسونه وړاندې کړي. دوی باید د ښوونیزو نصابونو په وړاندې کولو کې خلاقیت او نوښت وکاروي.
3. اخلاقی روزنه: استادان یوازې د درسونو په تدریس کې محدود نه دي، بلکې د زده کړیالانو د اخلاقو، نظم، او ډسپلین روزنه کې هم مسؤلیت لري.
4. لارښوونه: استادان باید زده کړیالان د راتلونکي لپاره لارښوونه وکړي، هغوی ته د ستونزو د حل لارې چارې وښيي، او د هغوی استعدادونه وپالي.
5. د ارزونې سیستم: د زده کړیالانو د پرمختګ د ارزونې لپاره معیاري میتودونه وکاروي او هغوی ته د لا ښه کېدو لارې وښيي.
6. تعلیمي لارښوونه او تدریس: استادان باید د خپلو زده کوونکو لپاره تعلیمي مواد ښه تیاری کړي او د تدریس په موثره او مفهومة طریقه وړاندې کړي. دا نه یوازې د کتابي معلوماتو تدریس شاملوي، بلکې زده کوونکو ته د فکر کولو، څېړنې، او ستونزو د حل کولو مهارتونو په زده کړه کې مرسته کوي.
7. تشویق او ملاتړ: استادان باید خپلو زده کوونکو ته داسې یوه چاپېریال برابروي چې دوی پکې د خپلو وړتیاوو نه یوازې په پوهه بلکې په ټولنیزو او فزیکي مهارتونو کې هم وده وکړي. هغوی باید زده کوونکو ته د مثبتو هڅو لپاره تشویق وکړي.
8. شخصي ارزونه او فیدبک ورکول: استادان باید د زده کوونکو پرمختګ په منظم ډول وڅاري او هغوی ته اړین فیدبک ورکړي، ترڅو هغوی خپل تېروتنې درک کړي او خپلې مهارتونه ښه کړي.
9. ماتې او ستونزې حل کول: استادان باید د هغو زده کوونکو سره چې په تعلیمي یا شخصي ستونزو کې ځپل شوي وي، کار وکړي او هغوی ته د حل لارې او لارې چارې ښودلو کې مرسته وکړي.
10. ټولنیزې مهارتونه او انضباط: استادان باید د زده کوونکو ترمنځ د ښو ټولنیزو اړیکو رامنځته کولو لپاره کار وکړي او د کلاس نظم او انضباط پوره نظارت وکړي، ترڅو د زده کړې چاپېریال پاک او فعال پاتې شي.
11. مسلکي پرمختګ: استادان باید خپلې مسلکي پوهې ته وده ورکړي او د نوو تدریسي میتودونو او ټکنالوژیو سره ځان همغږی کړي، ترڅو د زده کوونکو لپاره غوره تعلیمي تجربې وړاندې کړي.
２. د کورنیو ونډه او دنده:
د کورنیو د تعلیم او تربیې په برخه کې پوره ونډه او دنده ډېر اهمیت لري، ځکه چې د ماشومانو د زده کړې او اخلاقو په ودې کې د کورنۍ رول بنسټیز دی. کورنۍ نه یوازې د ماشومانو د ابتدایي تعلیم او تربیې مسؤلیت لري، بلکې هغوی ته د فکری او اخلاقي ارزښتونو پراختیا هم ورکوي. د والدینو ملاتړ او هڅونه د ماشومانو په تعلیمي پرمختګ کې کلیدي رول لري. دا دنده د والدینو په غاړه ده چې د خپلو ماشومانو لپاره مناسب تعلیمي چاپیریال برابر کړي، هغوی ته د زده کړې اړتیاوې او شرایط مهیا کړي، او د هغوی لپاره د مثبتو اخلاقو او عادتونو جوړول یقیني کړي. په کورنیو کې د تعلیم او تربیې د پوره ونډې او دندې تفصیل په لاندې ډول دی:
1. د زده کړې د ارزښت درک کول: کورنۍ باید د تعلیم ارزښت وپېژني او خپلو ماشومانو ته یې اهمیت روښانه کړي.
2. د ښوونځي سره همغږي: کورنۍ باید د ښوونځي او استادانو سره اړیکې ولري، د ماشومانو پرمختګ وڅاري او د ستونزو په حل کې مرسته وکړي.
3. اخلاقي روزنه او لارښوونه: د ماشومانو د لومړنیو اخلاقو او چلند روزنه د کورنۍ له بنسټیزو مسؤلیتونو څخه ده. د دوی په کړه وړه کې مثبت بدلون راوستل کورنۍ ته ځانګړې دنده ده.
4. د وخت تنظیم او ملاتړ: کورنۍ باید ماشومانو ته په کور کې د کورنیو دندو د ترسره کولو لپاره وخت او لازم امکانات برابر کړي.
5. تعلیمي ملاتړ: کورنۍ باید د خپلو ماشومانو لپاره د زده کړې یو مناسب چاپیریال رامنځته کړي. دې کې د ښوونځیو ته د ماشومانو تګ تشویقول، د ښوونیزو کتابونو او منابعو برابرول، او د کور دننه د زده کړې لپاره مناسب وخت او ځای برابرول شامل دي.
6. تربیه او اخلاق: کورنۍ باید د خپلو ماشومانو لپاره د اخلاقو او ښه تربیې اصول وښيي. دې کې د درناوي، صداقت، مسئولیت، او د ټولنې سره ښه چلند کول شامل دي.
7. پاملرنه او مراقبت: کورنۍ باید د خپلو ماشومانو فزیکي او ذهني روغتیا ته پاملرنه وکړي. دې کې د هغوی د خوړو، خوب، او ورزش په اړه د مناسبې پاملرنې ورکول شامل دي.
8. د والدینو ښکیلتیا: والدین باید په ښوونځیو او نورو تعلیمي فعالیتونو کې برخه واخلي. د ښوونیزو پروګرامونو، غونډو، او ښوونکو سره اړیکې باید ټینګ کړي.
9. تشویق او ملاتړ: کورنۍ باید د خپلو ماشومانو هڅو ته تشویق ورکړي او د هغوی د بریالیتوبونو لپاره یې هڅوي. دوی باید د ماشومانو د زده کړو او شخصي ودې ملاتړ وکړي. والدین باید ماشومانو ته د زده کړې لپاره مناسب وخت او ځای برابر کړي او هغوی د خپلو زده کړو لپاره وهڅوي.
10. ټولنیزې مهارتونه: د کورنیو دنده دا ده چې خپلو ماشومانو ته د ټولنیز ژوند مهارتونه ورزده کړي. دې کې د نورو سره همکاري، د ټیم کار کولو وړتیا، او د خپلو احساساتو او نظریاتو څرګندول شامل دي.
په ټوله کې، کورنۍ د ماشومانو د ښوونې او روزنې تر ټولو مهمه بنسټ ده او باید په دې برخه کې فعاله ونډه واخلي ترڅو هغوی په ټولنیز، ذهني، او فزیکي توګه پرمختګ وکړي.
３. د حکومت ونډه او دنده:
د حکومت پوره ونډه او دنده په تعلیم او تربیه کې دا ده چې ټولنیز پرمختګ، اقتصادي پراختیا او فردي پرمختګ لپاره مناسب چاپیریال برابر کړي. حکومت باید د تعلیمي سیسټم په جوړولو، پیاوړي کولو، او پراختیا کې فعاله ونډه واخلي. د حکومت اساسي دندې په تعلیم او تربیه کې عبارت دي له:
1. قانون جوړونه او تګلارې: حکومت باید د معیاري تعلیمي سیسټم لپاره قوانین او تګلارې جوړې کړي چې د ټولو افرادو لپاره د برابرې، کیفیت لرونکي، او پراخه تعلیم حق تضمین کړي.
2. د ښوونې منابع او کریکولم: حکومت باید د ښوونکو روزنه، تعلیمي مواد، د ښوونځیو او پوهنتونونو جوړښت، او د نورو اړینو زیرمې لکه د کتابونو او ټکنالوجۍ برابرولو ته پاملرنه او همدارنګه د یو ښه کریکولم را منځته کول دي. حکومت باید د تعلیمي سیستم بنسټونه رامنځته کړي، لکه معیاري درسي مواد، د ښوونکو روزنه او د ښوونې پرمختګ لپاره د پالیسیو او قوانینو جوړول. په دې کې باید ټولنیز اړتیاوې، اقتصادي پرمختګ او فرهنګي ځانګړتیاوې په پام کې ونیول شي. د کریکولم جوړول باید د ښوونې او روزنې غوره طریقو ته ځواب ووایي، د علمي معیارونو پر اساس وي او د ټولنې د غوښتنو او پرمختیایي اهدافو سره سمون ولري. همداراز، حکومت باید د منابعو تخصیص، د ښوونې اسانتیاوې او د ښوونکو پرمختګ ته لازمه توجه ورکړي.
3. د پوهې پراختیا او نوښت: حکومت باید د څېړنې، نوښت او ټکنالوجۍ د پراختیا لپاره پالنونه جوړ کړي چې د ښوونې کیفیت لوړ کړي او د فردي او ټولنیزو اړتیاو سره سم تعلیم وړاندې کړي.
4. د تعلیم لپاره پانګونه او بودیجه: حکومت باید په تعلیم کې پانګونه وکړي او د اړو کسانو لپاره د زده کړې فرصتونه برابر کړي، خصوصاً د لږترلږه او فقیرانو ټولګو لپاره. حکومت باید کافي بودیجه تخصیص کړي ترڅو د ښوونې او روزنې سیستم د پراختیا او اصلاح لپاره کاري وکړي. دا باید د ټولو طبقو لپاره د مساوي فرصتونو رامنځته کولو په موخه ترسره شي.
5. د ټولنیز او کلتوري پاملرنې برابرول: حکومت باید د هر ډول کلتوري، ژبني، او ټولنیز تنوع ته پاملرنه وکړي او د دې پراساس تعلیم برابر کړي، ترڅو ټولنې ته د یوه پیاوړي او متوازن سیسټم سره خدمت وکړي.
6. د ښوونې او روزنې سیستم جوړول: حکومت باید د ښوونې او روزنې پراخ سیستم رامنځته کړي، چې ټولې طبقې او ټولنې ته د تعلیم فرصت برابر کړي. دا سیستم باید ابتدائي، ثانوي، او عالي ښوونه، همدارنګه فني او مسلکي روزنه په کې شامل وي. د تعلیمي ادارو کارکردګي څارنه او ارزونه وکړي ترڅو ډاډ ترلاسه کړي چې زده کوونکي غوره او معیاري تعلیم ترلاسه کوي
7. تعلیمي منابع او بنسټونه: حکومت مسؤلیت لري چې د ښوونځیو، پوهنتونونو او نورو تعلیمي بنسټونو لپاره مناسبې منابع او زیرمې برابرې کړي. دا کې شاملېږي د ښوونکو روزنه، د درسي کتابونو چاپ، د ښوونځیو فزیکي امکانات او د تعلیمي وسایلو شتون.
8. د تعلیمي کیفیت تضمین: حکومت باید د تعلیمي معیارونو ټاکنه او څارنه وکړي ترڅو د ښوونې او روزنې کیفیت لوړ او یوشان وي. دا کې شاملوي د ښوونکو ارزونه، د تعلیمي پلانونو تحلیل او د نوو تعلیمي ستراتیژیو پلي کول. حکومت باید تعلیمي پالیسۍ، لوایح او مقررات وضع کړي ترڅو د تعلیمي ادارو فعالیتونه نظارت او ترتیب کړي، او د تعلیمي معیارونو ساتنه وکړي. دا شاملوي د ښوونکو د جذب، روزنې او څارنې لپاره مناسب قوانین.
9. د تعلیم حق تامینول: حکومت باید د ټولو ماشومانو او ځوانانو لپاره د تعلیم فرصتونه برابر کړي، او د تعلیم د خنډونو (لکه فقر، جنډر تفریق، یا جغرافیوي موانع) له منځه وړلو لپاره اقدامات وکړي. په ټوله کې، د حکومت اصلي دنده دا ده چې د تعلیم او تربیې لپاره یو داسې بنسټ رامنځته کړي چې هر فرد ته د پرمختګ او تعلیمي فرصتونو برابرولو اجازه ورکړي.
تعلیم او تربیه د انسان د فکري، اخلاقي، جسماني، او ټولنیز پرمختګ بنسټونه دي. تعلیم د پوهې، مهارتونو، او علمي پرمختګ لپاره اړین دی، په داسې حال کې چې تربیه د اخلاقو، ارزښتونو او چلندونو جوړولو ته لومړیتوب ورکوي. د تعلیم او تربیې ترمنځ اړیکه متقابله ده، ځکه تعلیم د ذهنی پرمختګ لپاره اړین دی او تربیه د شخصی ارزښتونو او ټولنیزو اړیکو په جوړولو کې مرسته کوي. استادان د ښوونې او روزنې له لارې د زده کوونکو فکري او اخلاقي پرمختګ ته لارښوونه کوي، په داسې حال کې چې کورنۍ د دوی د لومړنیو اخلاقو او چلندونو بنسټ ایښودلو کې مرسته کوي. حکومت هم د تعلیم لپاره مناسب چاپېریال برابرولو لپاره لازم قوانین او تګلارې جوړوي.
