د بې وزلو هیوادونو د کورني ناخالصه تولیداتو د زیاتوالي لپاره څلور وړاندیزونه

د بې وزلو هیوادونو د کورني ناخالصه تولیداتو د زیاتوالي لپاره څلور وړاندیزونه
لیکوال: ډاویډ مکډونال
 
کمزوری یا غریب هېوادونه غریب دي ځکه چې دوی نړیوال بازار ته د وړاندیز لپاره هیڅ شی نلري. په دې ورځو کې په نړۍ کې ډیری هیوادونه باید د نړیوال کیدو یا ګلوبل کیدلو لپاره په یو څه شي وپیژندل شي، چې په نړیواله کچه د اقتصاد وړ وبلل شي او د دریمې نړۍ د ملت لپاره مالي مکلفیت د لوړولو وړتیا ولري.
 
مګر دا هر څه څنګه ترسره شي؟ دولت او د یو غریب هیواد خلک څه باید وکړي چې شتمنۍ ته تر لاسه کړي؟
 
څلور اساسي شیان دي چې باید په یو هیواد کې د دې لپاره په پام کې ونیول شي که غواړي چې خلک یې پرمختګ وکړي.
 
لومړی: ادارو کې د اداري فساد نشتوالی
د یو هیواد لپاره که غواړي چې شتمن شي لومړی باید چې باوري موسسې یا ادارې ولري چې پدې کې محبسونه، محکمې، بانکونه او دولتي ادارې شاملې دي. کچیرې خلک په دې موسسو کې لږ هم فاسد وي، دا تقریبا ناممکن کار دی چې په ریښتیني توګه د هغو خلکو لپاره عدالت ته خدمت وکړي چې د دوی تر واک لاندې دي. که د یو هیواد خلک چې په واک کې دي او د دوی لخوا په سمه توګه چلند ونه کړل شي ټول جوړښت له یو عادي وګړي څخه نیولې تر ولسمشر پورې به د خوشالۍ کوم زیری ونه ویني او ناکام به وي، ځکه چې خلک به په جوړښت باور نه لري او دوی به نه غواړي د ملت د ښه والي لپاره شخصي قرباني کړي.
 
دوهم: زده کړې، وړ یا مسلکي کاري ځواک
که تاسې چیرته د زده کړو معیارونه او وړ کاري قوه په زیاتره غریبو هیوادونو کې پرتله کول غواړۍ یوه مثبته اړیکه به ومومۍ. که یو نسل وروسته بل نسل بې له زده کړو لوی شي او بیا هغوۍ کاري ځواک ته د بنسټیزو دندو لپاره د مهارتونو او پوهې نشتوالي سره ولیږل شي دوی به نه شي کولی چې کومه دنده په سمه توګه په مخ یوسي چې په دې سره به د بیکارۍکچه به ډیره لوړه شي.
 
یو هیواد تر هغه نه شي شتمن کیدلی تر څو چې جامد اصلاحات او دکاري ځواک منظم جوړښت ونلري، له دې پرته یو وګړی چې نه شي کولی د خپلې کورنۍ پالنه وکړي بلکې له خپل عادي معاش څخه باید یوه اندازه مالیه ورکړي تر څو تعلیمي سیستم سره مرسته وکړي. په ۲۰۱۵ میلادي کال کې د یوې سروې له مخې ویل شوي په نړۍ کې بې وزله یا غریب هیوادونه دي چې په ټیټه کچه تعلیمي سیستم لري، چې تر ټولو په ټیټه کچه تعلیمیي سیستم د افریقا د نیګر هیواد ده.
 
د پوهنې او شتمنیو ترمنځ د پرتله کولو یوه چټکه کــتـنه ثابتوي چې هر بریالی هیواد خپل بریالیتوب له ښکته څخه پورته جوړي او دا باید واضحه شي چې دا کار یواځې د روشنفکره ځوانانو په مټ ترسره کیدلی شي.
 
دریم: د لوړې کچې مخابرات او بنسټیزې پروژې
که تاسو د متحده ایالاتو، کاناډا، بریتانیا، او یا آسټرالیا په څیر پرمختللي هېواد ته کتنه وکړۍ، ټول هیوادونه د لوړې کچې بنسټیزې پروژې اوغوره پرمختللي مخابراتي ډیټابیسونه لري.
 
بنسټیزې پروژې چې په هغه کې سړکونه، لویې لارې، ودانۍ لکه روغتونونه، او د بریښنا تجهیزات شامل دي د دې لپاره جوړ کړي چې د هیواد او د هیواد د اقتصاد لپاره اغیزمن کار وکړي.
 
که د دې بنسټیزو پروژو په اړه لږ فکر وکړئ، لکه د سرکونو پرته، په ټول هیواد کې هر ډول توکي په اغیزمنه توګه نه شي لیږدیدلی، او د انرژۍ پرته، ودانۍ لکه روغتونونه نه شي فعالیدلی.
 
څلورم: پوځ، امنیت قانون او نظم
پوځ په واقعیت کې د پرمختللې ولس لپاره لږ تر لږه یو اړخ دی، ځکه چې پدې برخه کې د یو پپرمختللي هیواد مخالفت سره د یرغل کم خطر شتون لري. برسېره پردې، متحده ایالات زموږ د نسلونو په تاریخ کې ترټولو لوی او ترټولو نړیوال پیژندل شوی پوځ لري، او له یرغل لاندې هیوادونو ته د نظامي مرستې چمتو کولو کې بیا هم ډاډ ورکوي. نو ځکه، کله چې د بنسټیزو پراختیا او عملیاتی اقتصاد په مرحله کې، یو پوځ باید لوړ لومړیتوب نه وي – مګر بیا هم دا باید د مشرانو په ذهنونو کې وي. له دې هر څه څخه وړاندې، کورنی امنیت د هر هیواد لپاره ډیر اړین دی چې تر څو سوکالۍ ته ورسیږي. کمزوري هیوادونه د شتمنو هیوادونو په پرتله ډیرې داخلي جنایي ستونزې لري ځکه چې د قانون حاکمیت او نظم د نشتوالي له امله د فساد لپاره زمینه زیاته پکې برابره ده.
 
که چیرې د قاچاقبرانو یوه ډله د پولیسو افسرانو ته د کلنۍ تنخواه درې چنده وړاندیز وکړي او غیر قانوني فعالیتونو ته ادامه ورکړي آیا تاسو کولی شئ په حقیقت کې د مسوولیت لپاره د قانون پلي کولو مسولیت په غاړه واخلۍ؟ په هرصورت، د بشر پالنې له نظره البته چې تاسې کولی شئ، مګر هغه هیوادونو کې چې نشي کولی د لسیزو لپاره هر ډول ژمنه ترسره کړي، ددې په ځای چې قانون پلی کړي په اسانۍ سره قانون فاسد کیږي ځکه چې د دوی حکومت او اقتصاد، د معتبرو شتمنیو د ترلاسه کولو لپاره بله کومه لاره نه لري چې سعادت تر لاسه کړي. که تاسې هر چیرته د دیاګرام پورته برخه وګورۍ دا ډیره په زړه پورې ده او دا په یاد ولرۍ چې نړۍ کې بې وزله هیوادونه د جنایي جرمونو کچه لوړنه نه لري چې دا د اقتصادی دلیلونو په پرتله د جغرافیائی لاملونه ډیر دي، مګر دا د لیدلو لپاره خورا ډیره په زړه پورې ده. خو حقیقت داسې دی چې جنوبي امریکا کې د جرمونو کچه ولې لوړه ده؟ دلیل یې دا دی چې امریکا د نړۍ په کچه د مخدره موادو تر ټولو لوی غیر قانوني بازار لري.که د منځنۍ او سویلي امریکایي هیوادونو یو له بل سره پرتله کړو چې په طبیعي ډول له یو بد اقتصادي حالت سره مخ دي، خو د دوی لپاره یو لوی اقتصادي فرصت شتون لري چې هغه د متحده ایالاتو ته د توکو تولید او لیږد دی چې دوی کولی شي په اسانۍ سره ژوند وکړي.
 
تاسې وګورئ، که څه هم افريقا په جنوبي امريکا کې د هغو هېوادونو په پرتله خورا غريبه ده، چیرته چې دوی نه بنسټیزې پروژې لري او نه هم ګاونډي مارکيټونو ته لاس رسی چې په زيات شمېر د نشه يي توکو د توليد لپاره اړين دي چې ورته انتقال یې کړي، په هرصورت، دا د دې واقعیت څخه انکار نه کوي چې په افریقا کې جرم خورا زیات دی. دا کیدای شي چې نشه یي توکي له غیرقانوني مارکيټ څخه ونه غورځوي، مګر وژنې او تښتونې لاهم د لویدیځوالو څخه غلا کوي.