د افغانستان موقعیت ګاونډیو ھیوادونو ته زیات اھمیت لري چې جنوبي اسیا یې له منځنۍ
اسیا سره نښلولې ده او ھمدارنګه د منځنۍ اسیا ھیوادونو تر څنګ له مھمو اقتصادي لرونکو
ھیوادونو سره پوله لري، چې د جنوبي اسیا زیات ھیوادونه یې د سیاست او اقتصادي پرمختګ
تر اغیز لاندې راتلی شي.
چین د خپل اقتصاد د پیاوړتیا او پرمختګ لپاره لوی ستراتیژیک
پلانونه لري چی دا پلانونه ھغه وخت په کامیابه توګه عملي کیدی شي چې دا سیمه له ثبات او
امن څخه برخمنه شي. بل لور ته چین ته د خپلو ګاونډیو لکه ھند او جاپان سره ھم اقتصادي
رقابت لري او د خپل اقتصادي پرمختګ لپاره کوښښ کوي چې د افغانستان له لارې منځنۍ
سره اسیا سره خپل اقتصاد وتړي. چین لپاره د افغانستان امن او ثبات او ستراتیژیک اھمیت
خورا ستر ارزښت لري.
کله چې د ملي یووالي حکومت رامنځته شو، د افغانستان ولسمشر چین ته مھم سفر وکړ چې
په ترڅ کې یې چین د مالي مرستو تر څنګ افغانستان سره د پوځي مرستو لپاره ټټر ھم
وواهه. د چین مالي مرستې نه یوازې افغانستان، بلکې امریکا لپاره ھم ګټورې تمامیدلی شي.
دواړه ھیوادونه د افغانستان ثبات او پرمختګ لپاره ھلې ځلې کوي. په ھمدې پلمه یې له
ایران، روسیې او پاکستان سره مھمې ناستې کړي دي. چین په افغانستان کې خپلې ګټې په
لاندې ټکو کې رانغاړي:
١ .ترکستان اسلامي تنظیم په افغانستان کی له منځه وړل
٢ .په تدریجی ډول سره په افغانستان کې د ناټو تر څنګ د امریکا حضور راکمول
٣ .په خپل شاوخوا کې د ناامنۍ له منځه وړل
۴ .چین د افغانستان په طبعي زیرمو لکه د مسو تر څنګ ګازو او نورو زیرمو کې پانګونه
کول.
۵ .د خپلو سترو پروژو لکه د چین او پاکستان اقتصادي دھلیز لپاره لمړی په افغانستان کې د
ثبات رامنځ ته کول.
د یو سرک او یو کمربند په پلان کې چین غواړي چې افغانستان ھم ور ګډ کړي. له دې امله
اړینه ده چې افغانستان باید د خپل اقتصادي پرمختګ لپاره خپل ھیواد ته د چین د پانګونې او
ملاتړ په را جذبولو تمرکز وکړي. ملي یووالي باید د یوې اقتصادي کمیتې په مټ په سیمه کې
د چین د اوږد مھاله پلانونو او پروژو څخه د افغانانو په ګته کار پورته کړي.
چین تٻره ھفته د پاکستان سربٻره د افغانستان کوربه و، او درې واړه ھیوادونو په ګډه خبري
ناسته کې ټینګار وکړ چې په سیمه کې د ثبات د تحقق لپاره د سترو اقتصادي پروژو په عملي
کولو باندې و. چین پلان لري په دې موخه لمړی د پاکستان او افغانستان اړیکې دوستانه او
نورمال کړي او دواړه ھیوادونو تر منځ د بې باورۍ فضا لھ منځه یوسي او په ګډه سره د
تروریزم د له منځه وړلو لپاره یوی بل سره له نږدې کار وکړي. چین پلان لري چې په
پاکستان کې د ۶٠ میلیارد ډالرو په ارزښت اقتصادي پروژې پلي کړي، چې ددې کار لپاره د
پاکستان او بالاخره د افغانستان ثبات خورا مھم دی، ځکه چې ددې پروژې ستره برخه له
بلوچستان ایالت څخه تیریږي.
تیره میاشت د امریکا دفاع وزیر جیم میتیوس ھم ویلي وو چې
د افغانستان جنګ ختمولو لپاره سیمیزه ھمکاري باید رامنځتھ کړل شي او چین یو څھ نفوذ پھ
طالبانو ھم لري چې د سولې پھ راوستولو کې مھم رول لرلی شي. لیکن امریکا کوښښ کوي
چي د افغانستان پرمختګ لپاره ھند رامخکي کړي چې بیا ھند د چین سره اقتصادي رقابت او
لھ پاکستان سره دښمني لري. د افغانستان پھ شمول چین، روسیی، ایران، پاکستان، ھند او
امریکا ھر اړخیزه ناستھ لرلھ چې د دا ډول ناستو ګټھ د افغانستان د ثبات او امنیت لپاره
خوار ګټوره تمامٻدی شي. چین د افغانستان پھ ثبات او سولھ کې پاکستان تھ ځکھ اھمیت
ورکوي چي د سیمي پھ سیاسي جریاناتو کې د ھند نفوذ کم رنګھ کړي. ھمداراز، چین د
امریکا او ھند د پراخیدونکو اړیکو لھ املھ ھم ناکراره دی.
چین، افغانستان او پاکستان درې واړه ھیوادونه پدې سلا شوي چٻ د درې اړخیزو اړیکو د
ټینګښت لپاره یو میکانیزم رامنځ ته کړي چې د امنیت د ټینګښت تر څنګ د اقتصادي
پرمختګ تر څنګ د سیاسي ھمکاریو په رامنځ ته کولو ھم له نږدې کار وکړي. افغانسان
لپاره په کار ده چې چین سره خپلې اړیکې نورې ھم نږدې کړي او د ھمدې اړیکو په مټ
پاکستان په افغانستان کې د ثبات او سولې راوستلو لپاره ھمکارۍ ته اړ کړي. چین له پاکستان
سره پخوانۍ دوستانه اړیکې لري او کولی شي چې د افغانستان په مسئله کې پاکستان ته
قناعت ورکړي او بالاخره افغانستان د سولې او ثبات څښتن شي. ھمداراز، افغان حکومت
باید چینایي شرکتونو ته په افغانستان کې د پانګونې زمینه برابره کړې او د اقتصادي
پرمختګ لپاره باید بیجنګ سره د سوداګرۍ مسئله راپورته کړي. افغان حکومت باید د سیمې
د سیاسي او اقتصادي مسئلو په اړه خپل رول په جامع ډول تعریف کړي او د افغانستان له
لارې منځنۍ اسیا سره د چین د نښلولو خوب په رښتیا بدل کړي.
