پوهنمل محمود نظري
صایب تبریزي د حافظ د یوشعر په ځواب کي ویلی دی
حافظ
اگر آن ترک شيرازي بدست آرد دل مارا
به خال هندويش بخشم سمرقند بخارا را
که ښکلې د شیراز راشی غیږ ته زما
تر هندوی خال به يي جارکړم سمرقند او بخارا
په ځواب کې وايي: صائب تبريزي ېې
اگر آن ترک شيرازي بدست آرد دل ما را
به خال هندويش بخشم سر و دست و تن و پا را
هرآنكس چيز مي بخشد زمال خويش مي بخشد
نه چون حافظ كه مي بخشد سمرقند و بـخارا را
که ښکلې د شیراز راشي غیږ ته زما
تر هندوی خال به يي جارکړم سر و لاس اوپا
هر څو ک چې څه بښي ودی بښي له خپله جیبه
نه لکه حافظ چې بښي سمرقند او بخارا
شهریار بیاد حافظ ننګه کوی او دصایب په ځواب کې وايي
اگر آن ترک شیرازی به دست آرد دل ما را
به خال هندویش بخشم تمام روح و اجزا را
نه چون صائب که می بخشد سرودست وتن پا را
سرودست و تن پا را به گور میبخشند
نه بر آن ترک شیرازی که برده دل ها را
که ښکلې د شیراز راشي غیږ ته زما
تر هندوی خال به يي جارکړم روح او اجزا
نه لکه صایب چی بښي سر ، لاس او تن او پا
سر او لاس او تن او پښې ګور ته بښي
نه هغه ښکلې ته چې يې وړی دی زړه زما
***
غني کشمیري د ژوند په هکله څه ښه وایي
افسوس که رفت نشأه دوره شباب
سر خوش نشديم يک دم ازباده ناب
از بهر تماشاي جهان همچو حباب
تا واکرديم چشم، رفتيم به خواب
افسوز چی ولاړه نشه د شباب
مست نه شوو یو ګړی له باده ناب
د دنیا لیده ته راغلو لکه حباب
چې سترګی مو خلاصی کړې راغی خواب
***
له بلخ څخه تلم، لاره امن نه وه. غله هر چیر ی مسافرو ته په خزه کې ناست وه زما سره یو کولنګي ځوان چې لوړ قد او پياوړی اندام يي درلود و، هغه په ډال له ځانه ښه ساتنه کوله ،په غښو ویښتوکې ښه برلاسي و او په لیندۍ کښلو کې استاذ و، مګر یو عیب يې درلود په ناز او نعمت کې لوی شوی وو د نړۍ تودو او سړو نه و وهلی ،سفر ونه یې نه وه کړی
نيفتاده بر دست دشمن اسير
به گردش نباريده باران تير
ددښمن په لاس شوی نه وو اسیر
نه و شوی پر باران د تیر
په لاره کې يې هر زوړ دیوال چپه کوه او هره ونه چې یې لاره وربندوله له زوره د جرړې شکوله
پيل كو؟ تا كتف و بازوى گردان بيند
شير كو؟ تا كف و سر پنجه مردان بيند
کوم دی پيل ؟ چې زور د مټو او اوږو وویني
کوم دی زمری؟ چې زور د لاسو او چمبو وویني
په لاره دوه هندوان د یوې غټې ډبرې شا ته خزه وه د یو لرګی په لاس او د بل لوټه په لاس کې وه د هغو په لیدو د ځوان د لاسه غښۍ او لیندۍ ولویده او په ریږدېدو شو
هغو زموږ کالي او وسلې را څخه واخیستل خوشاله وو چې ژوندی پاته شو
مسافرو هغه ځوان ته بدبد کتل
یو پوه سړی د هغه په دفاع کې وویل
بکارهای گران مرد کار دیده فرست
که شیر شرزه در آرد به زیر خمّ کمند
جوان اگر چه قوى یال و پیلتن باشد
به جنگ دشمنش از هول بگسلد پیوند
نبرد پیش مصاف آزموده معلوم است
چنانکه مساله شرع پیش دانشمند
درانه کارونه په جهان ګښته سړی سپاره
خښمن زمری ننباسي په غوټه د کمند
ځوان که څه پياوړی او وی پيل تن
د دښمن له هوله په جنګ کي شلوی پيوند
جنګ ازمایلو جنګیالو ته مالوم دی
لکه د شرع په مسلو چې پوهیږی دانشمند
***
له یو پوه څخه یو سړي وپوښتل :
نیکمرغه او بد مرغه څوک دی؟
هغه ځواب ورکړ:
نیکمرغه هغه دی چې یې وخوړل او ويې کرل او بدمرغه هغه دی چې مړ شو اوتر ې پاته شوه
مكن نماز بر آن هيچ كس كه هيچ نكرد
كه عمر در سر تحصيل مال كرد و نخورد
لمونځ مه ورکوه هغه ته چې هیڅ یې ونه کړه
چې ټول عمر يې ما ل ټولوه او ویي نه خوړه
***
د یو یهود او مسلمان شخړه وه مسلمان په غوسه ویل: الهی که زما دا سند سم نه وي زه دي یهود له د نیا تیر شم
یهود ویل: په تورات قسم که زما خبره سمه نه وي زه دي د اسلام پیرو شم
يكى يهود و مسلمان نزاع مى كردند
چنانكه خنده گرفت از حديث ايشانم
به طيره گفت مسلمان : گرين قباله من
درست نيست خدايا يهود ميرانم
يهود گفت : به تورات مى خورم سوگند
وگر خلاف كنم ، همچو تو مسلمانم
د یو یهود او مسلمان وه نزاع
ما ته خندا راغله ددوی په دعا
خښمن مسلمان ویل: که دا زما قواله
سمه نه وی یهود دی تیر شم له دنیا
یهود ویل: په تورات اخلم قسم
که خلاف ووایم زه دی مسلمان شم
***
یو شپون له خپله پوه پلار وغوښتل نصیحت ورته وکړي:
پلار یې ورته وویل: دخلکو سره نیکي کوه تر هغه کچه چې سوچ و نه کړي چې غوړمالي ورته کوې اوهغه مغرور شي
شبانى با پدر گفت اى خردمند
مرا تعليم ده پيرانه يك چند
بگفتا: نيك مردى كن نه چندان
كه گردد خيره ، گرگ تيزدندان
یو شپون ویل پلاره ته ای پوه
ماته ووایه ښه پنده څو
ویل يي مړانه کوه نه دومره
چې د رته ببرشی تیز غاښه لیوه
***
په دربار کی څودرویشان وه پاچا هغوی ښه نازوله .پاچا ته د کوم یوه کړه خوند ورنه کړ نوپر ټولو بد ګمانه شو او هغوی يي بندیان کړه
زه د هغو پوښتنی ته ورغلم مګر څوکیدار اجازه رانه کړه
شاعر څه ښه ویلی دی
درمیرو وزیر وسلطان را
بی وسیلت مګرد پيراهن
سګ و دربان چو یافتند غریب
این ګریبانش ګیرد آن دامن
د امیر او وزیر او سلطان سره
بی سبب مه شه دناستی ارمانجن
سپي او دربان چی پیدا کړی غریب
دا یي غاړه نیسی هغه بل يي لمن
چي درباریان خبر شول، زما درناوی یې وکړ او ما پاچا ته په خبرو خبرو کې داسی وویل:
چه جرم دید خداوند سابق الانعام
که بنده در نظر خویش خوار میدارد
خدای راست مسلم بزرگواری و حکم
که جرم بیند و نان برقرار میدارد
څه جرم ولید پاچا د پخوانیو نعمت خورو
چې بنده په خپل نظر خوار شمېری
خدای چې تل بزرګوار دی او کازی
دجرم د لیدو لپاره روزي ورکوي
پاچا ددې پوښتنې او ځوابه خوشاله شو هغوی یې بیرته لکه پخوا ونازول
چو کعبه قبله حاجت شد از دیار بعید
روند خلق به دیدارش از بسی فرسنگ
ترا تحمل امثال ما بباید کرد
که هیچ کس نزند بر درخت بی بر، سنگ
دا چې کعبه د حاجت قبله شوه له لیري
خلک ورځي زیارت ته له ډیره فرسنګ
ته باید سوچ وکړی په دی متل
چې څوک نه ولي بې ثمره ونه په سنګ
