ابن سينا اديب طبيب(درېيمه برخه)
د لرغونو منابعو دلوستونه پوهيږو چه د منځنيو پيړيو ستر پوه او متفکرا بوعلي سينا د څلور . سوو پنځو سو نه زيات آثار ليکلي دي .
افسوس دى چه زياتره برخه يې له منځۀ تللي ده او د نړئ
د کتابونو په مخازنو کښې د هغو له جملې څخه يوازې دوه سوه پنځوس اثره يې دلته او هلته خوندي پاته دي . دابوريحان البيروني په نامه داوزبکستان د علومو د اکاديمئ دختيځ پيژندنې انستيتيوت د ابن سينا د خطي ميراث خو را ستر مخزن دى .
د منځنيو پيړ يو دراز راز پوهنو په څانگو کښې ددې پوه د پنځه پنځوسو آثارو د اوياونه زياتې قلمي نسخې ددې انستيتوت د خطي نسخو په کتابخانه کښې خوندي دي . ددې قلمي نسخو زيات شمير په علمي توگه توصيف شوي او د اوزبکستان د علومو د اکاډيمئ قلمي نسخې په لس ټوکيز کاتالوگ ( فهرست ) کښې ثبت دي .
دا فهرست خپور شوى هم دى .
د ابن سينا د آثارو ځينې قلمي نسخې چه د اوزبکستان دختيځ پيژندنې په انستيتوت کښې خوندي دي ، په علمي نړئ کښې ښۀ پيژندل شوي او مشهور دي .
په دې لړ کښې : په طب کښې قانون د زړه درملنه او ، په طب پورې مربوط شعرونه ، ديادو لووړ دي . دغه آثار په روسي او اوزبکي ژبو ترجمه او په تاشکند کښې چاپ شوي دي .
د ختيځ پيژندنې دموسسې په کتابتون کښې د ابن سينايو لړ نور نادر آثار هم شته چه د علم له مخه ډير ارزښت من دي .
يوه ډيره زړه قديمي قلمي نسخه د ابن سينا د متافزيک فلسفې
رساله ده چه ( د ټولو موجوداتو د طبقه بندئ په باره کښې ) يې نوم دى .دا نسخه په ١٢٤٧ کال کښې نقل شويده .
ددې اثر يوه بله نسخه هم شته چه په ١٣٤٤ کال کښې ليکل شوې ده .
ددواړو نسخو پاڼې دوخت په تير يدو ډيرې خرابې شوي او څو ځله ترميم شوي دي .
ددې اثر نورې نسخې تر اوسه لا د خطي کتابونو په نورو کتابخانو کښې نه دي موندل شوي .
اوس ضروري ده چه د ( منطق او فلسفې ته داشا راتو کتاب ) يادونه وکړو چه په ١٩٤٠ _ ١٩٤١ کلونو کښې نقل شوى دى .
دا کتاب دوه برخې او څوارلس پاڼې لري او په هغو کښې د منطق طبيعي علومو او د فقهې مباني په پراخ ډول څيړل شوي دي .
د هغو کميابو قلمي نسخو له جملې څخه چه په انستيتوت کښې ساتل کيږي بايد د فلسفي رسالومجموعه ياده کړو چه په ١٦٦٤ م کال کښې نقل شويده . د محققانو په نظر دا خطي نسخه د همدي مجموعې دمدون له خوا د خپلې شخصي استفادې دپاره ليکل شويده .
پدې مجموعه کښې ١٠٧ رسالې دي چه ځينې يې دلته يادوو :
١. دار سطو ٣٨٤ _ ٣٣٢ ق م د فلسفې او طبيعي علومو ځينې آثار.
٢. دار سطو د آثارو د مشهور مفسر الکساندر افرو ديزي
(ددوهمې پيړئ پاى او ددريمې پيړئ پيل ) اثار .
٣. دالکندى ( په ٨٠١ کښې زيږيدلى ) دالبيروني ( په ٩٧٣ کښې زيږيدلى ) او د نورو آثار .
په همدې قلمي مجموعه کښې د پوهنو په مختلفو څانگو کښې
د ابن سينا پنځه ديرش اثره هم شته . پدې لړ کښې هغه شمير ليکونه هم شامل دي چه ابوريحان محمد ابن احمد البيروني ته لېږل شويدي . دادهغې زمانې ددووسترو پوهانو : ابوريحان بيروني او ابن سينا تر منځ ليږل شوي راليږل شوي ليکونه دې . ددغو ليکونو په ترڅ کښې ،
د ارسطو ددوو آثارو په باره کښې چه د ( آسمان په باره کښى کتاب ) او ((فزيک )) نوميږي دالبيروني اته لس پوښتنې اودغو پوښتنو ته د ابن سينا مفصل څوابونه موجود دي .
غواړو چه ددې مجموعې له آثارو څخه د ابن سينا دوه رسالې چه
د قلمي آثارو په مخازنو کښې د هغو سارى نشته په ځانله توگه وښيو : يو (( دفيلسوفانو د رئيس تسلي ورکوونکى نصيحت )) تر عنوان لاندې په دريو پاڼو کښې د سلامان اوابسال او يوسف له پنده ډک داستان دى او بل دروغتيا د ساتنې په باره کښې يوه رساله ده چه نوم يې دى : ( د بدن دڅارنې په باره کښې کتاب ) پدې مجموعه کښې د نجوم او اصطرلاب په باره کښې د ابن سينا يو بل اثر هم شته چه (د علم خزانه ) نوميږي . ددې رسالې په پنځو فصلونو کښې په تاريخونو ، ساعتونو اودطلسمونو په تنظيم باندې د مختلفو ستورو دتاثيراتو په باره کښې خبرې شويدي .
سر بيره پر دې د انستيتوت د قلمي نسخو په ذخيره کښې د ( القانون فى الطب )) د ابن سينا ليکنه څلور نسخې هم شته چه په ١٠٢١ _ ١٠٠٠ کلونو کښې ليکل شويدي د ( قانون ) ددغو نسخو له منځۀ يوه بشپړه قديمي نسخه په ١٣٠٧ کال کښې ليکل شوې ده او ٢٨٩ پاڼې لري .
د انستيتوت د کتابخانې د کتابونو په جمله کښې د هندسې په باره کښې د ابن سينا يو اثر شته چه ( تلخيص اقليدس ) نوميږي او په ١٤٦٢ کال کښې نقل شويدى . دا نوم مشروط دى .
د ابن سينا په وينا دا اثر دده د دوستانو په غوښتنه داقليدس د لارښود نو په اساس د هغو کسانو دپاره ليکل شويدى چه رياضي زده کوي .
( له روسي څخه ترجمه _
د ترجمې نېټه – ١٣٥٩ هـ ش )
