په \" سولې او ډیموکراسي \"
کنفرانس کې د روستار ترکي د وینا متن
لندن ، د ۲۰۱۲ ز کال د نومبر ۱۲
الف . امنیت
کورني اړخونه :
امنیتي اورګانونه د
بهرنیو ځواکونو تر وتلو وروسته د امنیت ټېنګښت
جوګه نه دي. ځکه :
·
له مخالفینو سره د مقابلې لپاره د ملي
او عقیدوي انګیزې نشتوالی او دا کورني ځواکونه د قومي جګړییزې روحیې پر بنسټ جوړ
شوي دي.
·
د دې ځواکونو ۹۰ سلنه برخه د
لږګکیو قومونو څخه جوړه شوې ده چې له مخالیفینو سره له انساني پوټانشل ( ځواک )
څخه بې برخې دي.
·
د مسلکي پوهې او دسپلین نشتوالی
او د جګړې لپاره وړ تجهیزات نه لري.
·
نړیوال نظامي ائتلاف په افغانستان کې د جګړې د توجیې او خځولو لپاره باید د پراخو تبلیغاتو
له لارې یو دښمن جوړ کړی وای. دې د ښمن ته یې \" طالب
\" وویل. د
لویدیځو هېوادونو پراخو تبلیغاتو له طالب څخه یو \" ببو \" جوړ کړ چې باید د جګړې له لارې له منځه یوړل شي. له دې \" ببو\" څخه ویرې د فرصت غوښتونکیو لوستو او
روڼاندو یو زیات شمېر وګړي د وسلوالو مخالیفینو پر وړاندې د جګړې او نیواک په مورچل کې کینول.
د ډیموکراسي ، بشري حقوقو او د ترهګرو سره د مبارزې په نوم ویرونکي جنایتونه ترسره شول.
په تیرو لسو کلونو کې له هغه څه ویره چې لویدیځوالو ( طالب ) نومولی
دی، د اردو ( پوځ ) د جوړونکیو برخو د
یووالي او له وسلوالو مخالفینو سره د جګړې
لامل کیده. دا ویره په عین وخت کې د اردو او د نړیوال نظامي ائتلاف تر منځ د
همکاري زمینه جوړوله. اوس په اردو کې د مخالفینو ځای نیول او
د کورنیو بریدونو سمبالښت له طالب څخه د ببو جوړولو توطیه څرګنده شوې او له طالب څخه ویره له نړیوال نظامي ائتلاف
څخه پر ویرې بدله شوې ده. اردو د قومی
تعصبونو ، عقیدوي او سیاسي ګټو د
مقابلې په مرکز بدله شوې او د ملګري او دښمن د پېژندلو د یوه نامتجانس جوړښت په درلودلو په یوه لالهانده وضعیت کې ده. دا لالهانده حالت له افغانستان څخه د بهرنیو ځواکونو تر وتلو
وروسته ګاونډیو او سیمه ییزو هېوادونو ته
په کورنیو وسلوالو ځواکونو کې د مداخلو زمینه برابروي. اردو به د مخالفتونو په
مرکز بدله شي. او اټکل کیږي چې د ګاونډیو هېوادونو د مداخلو په پایله کې د پرلپسې کودتاګانو لامل
شي. له
نړیوال نظامي ائتلاف څخه افغاني وسلوالو ځواکونو ته د امنیتي مسؤلیتونو
لېږد چې نیواکګرانو د \" د جګړې افغاني کولو
\" په نوم نمانځلی دی ، د بهرنیو مداخلو په مرسته به
د قومي جګړو اور بل کړي. د دې جګړې یوه
لور ته به قومي او تنظیمي اردو او بل لور
ته وسلوالو مخالفینو چې اکثریت یې پښتانه دي ، مورچل نیولی وي. د دواړو اړخونو تر
شا به ګاونډي او سیمه ییز هیوادونه ولاړ وي.
له همدې امله د جګړې افغاني کول ( د زیاتې ګډوډۍ او شخړو
پروګرام ) د افغان جګړې د \" لبناني کولو \" په معنی دی چې په زیات ګمان د نړیوال
نظامي ائتلاف ځینیې غړي هېوادونه یې د
مداخلې او په سیمه کې د خپل شتون د دوام
په اړتیا قیاسوي.
بهرنی اړخ:
ګاونډي او سیمه ییز هېوادونه به د نړیوال نظامي ائتلاف
د بې پروګرامه وتلو له امله له رامنځته
شوې تشې څخه په ګټنې یو ځل بیا قومي او مذهبي ډلې ټپلې تمویل او تجهیز کړي. ایران به د هزارګانو او
تاجکانو ، پاکستان به د پښتنو او روسیه به د شمال ائتلاف په ملاتړ رامیدان ته شي.
د کورنۍ جګړې لسیزه به په زیاتې تندۍ تکرار شي. سیاسي اسلام به په تدریجي ډول د پاکستان په مرسته امنیتي تشه ډکه کړي. د
پاکستان په مرسته به د چین سیاسي او اقتصادي نفوذ ته لاره هواره شي. په سیمه کې به د قواوو تعادل د لویدیځ پر ضد چې
د خلکو په ذهنونو کې د نیواک ،
جګړې ، تاوتریخوالي یادونه تازه پاتې وي ، بدل شي. د افغانستان په ګډون په شانګهای تړون هیوادونو کې به د لویدیځ نفوذ په عملي ډول پای ته ورسیږي. مګر دا
چې لویدیځ هیوادونه به افغانستان د خپلو پراخو اقتصادي مرستو او د نظامي
اډو په ساتلو ( یوه زیاته جنجالي موضوع
) په خپلې نفوذي سیمه کې وساتي
اقتصاد او
جیوپولیټېک
کورنۍ اړخ:
افغانستان یو مصرفي اقتصاد لري. د
هیواد د عادي او پرمختیايي بودجې ۸۰٪ له بهرنیو مرستو او د نړیوالو بانکونو له
پورونو څخه برابریږي. د بهرنیو مرستو د هضم وړتیا کموالی به اقتصادي وده کمزورې کړي. د بهرنیو ځواکونو تر وتلو وروسته د ټوکیو
په وروستي کنفرانس کې د ۱۶ ملیاردو ډالرو
مرستې ژمنتیا ته ژمن پاتې کیدل د اقتصادي نسبي ثبات ساتلو لپاره د زیات ارزښت
وړ ده . افغانستان باید یوه وړ او سمه
اداره ، چې نړیوالې ټولنې د اعتماد وړ او بهرنۍ مرستې راخپلې کړای شي ، ولري.
بهرنی اړخ:
د لویدیځو او سیمه ییزو هېوادونو د
متوازنو پانګو راخپلولو بنسټ باید د افغانستان راتلونکی اقتصادي سیاست وي. اوسمهال
، چین د افغانستان په مهمو اقتصادي برخو کې پراخه پانګونه کړې ده. اټکل کیږي چې دا به د اغیز له لیدټکي د سیمې په
کچه په افغانستان کې د چین جیو پولیټک موازنه بدله کړي. د ترکمنستان، افغانستان ،
تاجکستان او سیکیانګ ( چین ) د ګاز نللیکې پلان خځونه به په عملي ډول د ترکمنستان ، افغانستان ، پاکستان او هند د ګاز نللیکې پروګرام ، چې د
لویدیځو کمپنیو په مرسته په پام کې نیول شوی دی ، یوه اړخ ته کړي. ایران ته به د
ایران له خاورې څخه د پاکستان او هند پر
لور د ګاز نللیکې د غځونې له لارې له
اقتصادي یوازیتوب څخه د وتلو یو ښه فرصت ورکړي. چین به په دې ډول د سیمې پر سرچینو
او د انرجي پر لېږد لیکو په تدریجي ډول خپل کنټرول ټینګ کړي.
په سیمه کې د جبو پولیټک او
اسټراټیجیک تعادل په افغانستان کې د سولې د ټېنګښت له لارې رامتځته
کیږي. افغانستان د د ډیمکراسي ، بشري حقوق ، د ښځو حقوق په لړ کې د وروستیو لسو
کلونو بریاوو او د اقتصادي ودې لپاره د بهرنیو پانګو د خپلولو په موخه سولې او
سیاسي ثبات ته اړتیا لري. د یوه لنډ مهالي
حکومت جوړیدا له لارې د سولې ټېنګښت
له جګړې حالت څخه د سولې حالت ته د
افغانستان لېږد پورې تړاو لري.
لنډمهالی حکومت د وسلوال مقاومت په
موافقه د دریو تر څلور کلونو لپاره له
ناپيیلو ټکنوکراټانو څخه جوړیږي او لاندې دندې به پر غاړه ولري.:
1. له فساد پاکې
ادارې جوړول
2. د ملګریو
هیوادونو په مرسته د مسلکی او پوځي ځواکونو د جګړییزو وړتیاوو لوړول
3. د موازي
ځواکونو له منځه وړل ( شخص امنیتي کمپنۍ، قومي ملیشې، سیمه ییز پولیس ...)
4. د بهرنیو
ځواکونو د وتلو پلان تنظیمول
5. د جګړې د
کورنیو او بهرنیو جنایتکارانو د محاکمې لاره هوارول
6. د داسې یوه نوي
اساسي قانون تسوید چې بشري حقوق، د ښځو حقوق او د ډیموکراسي اصول په کې خوندي شوي
وي او د تصویب لپاره یې د لویې جرګې رابلل
7. ټولټاکنې ترسره
کول
نوی حکومت به د متساوي الحقوق ملګري
په توګه یرغلګر هېوادونه د نړیوالوقوانینو درناوي ته راوبولي او د سیمه ییزو ستونزیو د حل او د ترهګرۍ پر
وړاندې د مبارزې یو د اعتماد وړ ونډوال وي.
فرانسه ، د ۲۰۱۲ زکال د نومبر ۱۲
ډاکټر عثمان تره کی
