څرنګه چې څېړنو ښودلې ده چې خواړه تنها د لوږې د مخنیوي لپاره نه کارول کیږي ، بلکې دې تر څنګ یوشمېر خواړه د خوښۍ، غم او نورو ځانګړو مناسبتونو لپاره کوم چې د ټولنې لخوا د اړوندو پېښو لپاره ټاکل شوي وي برابریږي، خوتر ډېره په دسترخوان اېښودل شوي خوړنیز توکي د پېښې ډول ټاکي، یو شمېر نور یې بیا د هر ډول مناسبتونو لپاره چمتو کیږي اوپه هر حال خواړه هغه څه دي چې دې ورکړې راز له ځان سره لري چې له دې ټولګې څخه یو هم نغیند دي.
نیغند د یوشمېر خوړو په ترکیب چې اساسي جوړښت یي غنم دي خواړه دي یا په بل عبارت هغه خوندوره ډوډۍ ده چې د معمولي ډوډۍ پر نسبت زیات توکي له ځان سره لري چې بوره، غوړي، هګۍ او نور لري، پخول یې د معمولي ډوډۍ په څېر دي تر یوې کچې زیات کار لري، له اقتصادي اړخه لږ څه لوړ لګښت لري، له لرغونې زمانې څخه دود دي، دا د بڼې له مخې دوه ډوله لري چې لومړی ډول یې کوچني چې غونډارۍ ورته هم ویل کیږي معمولا د خپلوانو لپاره د ډالیو په موخه برابریږي او بل ډول یې لوی چې د دې ډول غذا برابرول له ځانګړو مناسبتونو څخه خالي نه وي چې د ټولو راټولول به ممکن نه وي او یو شمېر یې په لاندې ډول دي.
o د ښو شپو په لړ کې ماښام مهال چې دې مولود شریف ، برات، عرفات، قدرشپې، جمعې او نورو په لړ کې د خیرات په نیت د ورکړې لپاره پخیږي.
o د خپلو هیلو او غوښتنو د پوره کېدو لپاره د صدقې په نیت پخیږي.
o د ناوړه پېښو د بچ کېدو څخه وروسته د صدقې په بڼه پخیږي.
o په مړیو پسې د ثواب بښلو لپاره د خیرات د ورکړې لپاره پخیږي.
o کله چې څوک د غنمو د درمند اخلي د لابرکتي کېدو په موخه برابریږي.
o په مسافر پسې د صدقې په نیت چې له خطرونو څخه بچ پاتې وي پخیږي.
o د پسرلي په راتلو سره کله چې دوی خپل څاروي د کار اوڅړ لپاره کاروي د برکتي کېدو په موخه پخیږي.
نغیند هر وخت د لاس رسي وړ نه دي ډېر کم وخت دې کور د ننه پخیږي او زیاتره وخت د صدقې په نیت بېرون ته وړل کیږي، د وخت له مخې زیاتره د لمانخ دیګر پر وخت پخیږي ، له هغه ځایه د خلکو د ټولېدنې ځای ته وړل کیږي، هلته نغیند چمتوکونکي چاته د دعا لاسونه پورته کیږي، د عمر له مخې د مشر کس لخوا ټوټه کیږي، کم عمره چاته د وېش په موخه سپارل کیږي او دې همدې لخوا د کلي لر او بر ته وړل کیږي.
