پس از یک دوره پر تلاطم با افزایش خشونت و تاخیر در اجرای توافقنامه صلح ایالات متحده و طالبان که امسال در دوحه به امضا رسید ، سر انجام به نظر می رسد که ابرهای تاریک در افغانستان در حال دور شدن هستند.
طوریکه به نظر می رسد طالبان و دولت افغانستان می توانند تبادله طولانی مدت زندانیان خود را به پایان رسانیده و به مذاکرات بین الافغانی بپردازند ، طوری که در توافق نامه دوحه مشخص شده است.
در همین حال طالبان همچنین ازآتش بس سه روزه در جریان عید قربان خبردادند و روابط آسیب دیده افغانستان با پاکستان در حال بهبود است ، عبدالله عبدالله رئیس شورای عالی مصالحه افغانستان به زودی به عنوان بخشی از تلاش های صلح ، به اسلام آباد سفر خواهد کرد، همچنین خبر های خوبی در باره همسایه غربی افغانستان ،ایران وجود دارد ، ایالات متحده وایران مذاکرات بی پیشینه ی را در مورد صلح و آشتی افغانستان انجام داده اند، این نشست ها اندکی توجه ها را به خود جلب کردند اما میتوانند برای پایان دادن به جنگ بسیارمهم باشند.
ایران روابط محکم با افغانستان داشته و ظرفیت اعمال نفوذ قابل ملاحظه ی در این کشور دار، مدت ها بحث می شد که آمریکا بدون همکاری ایران برای اجرای توافق صلح موثر ، تقلا خواهد نمود.علیلرغم رقابت شدید استراتیژیک آنها از زمان که دونالد ترمپ رئیس جمهور امریکا در سال 2018 از توافق هسته ی یا برجام بیرون شد ، واشنگتن و تهران منافع مشترک زیادی در افغانستان دارند.
هردو خواستار خروج نیروهای ناتو هستند ، هردو میخواهند جلو تجارت هرویین افغانستان را بگیرند ، هردو میخواهند کشور خود را از گروه های تروریستی مانند القاعده و دولت اسلامی محافظت کنند، و هردو خواهان یک دولت فراگیر در کابل هستند که درانحصار طالبان نباشد، بنابرین کاملاً معقول است که از فورمول (شش به علاوه ی دو) استفاده شود ، تا شش همسایه افغانستان ( از جمله ، ایران ) را به همراه ایالات متحده و روسیه برای حل و فصل مناقشه افغانستان تحت نظارت سازمان ملل متحد گرد هم بیاورد.
پس از حملات یازدهم سپتامبر ، ایالات متحده و ایران مذاکرات پنهانی خود را تحت چتر ( شش به علاوه دو) برگزار کردند.
تهران در سال 2001 کمک های نظامی و اطلاعاتی قابل توجهی را به تهاجم ایالات متحده به افغانستان انجام داد ، اما این هکاری با ورود جورج دبلیو بوش به ریاست جمهوری امریکا ، برهم خورد زیرا وی ایران را بخاطر بخاطر راه اندازی جنگ نیابتی در سال 2003 در عراق " محور شرارت" خواند.
اکنون واشنگتن تلاش دارد افغانستان را ترک کند، و این قالب همکاری در حال تجدید حیات دوباره است ، زلمی خلیلزاد مذاکره کننده ارشد آمریکا ، امسال در بحث و گفتگو های "شش به علاوی دو" با ایران و سایر همسایگان افغانستان شرکت کرده است، خلیلزاد از زمان آغاز کارش به عنوان فرستاده ویژه برای صلح افغانستان در سال 2018 سفر های زیادی را در منطقه از جمله ، پاکستان ، چین ازبکستان و جا های دیگر انجام داده است ، اما تهران هرگز بخشی از برنامه های سفری وی نبوده و مقامات ایرانی در مراسم امضای توافق نامه در دوحه شرکت نکرده بودند.
با این حال پایان دادن به جنگ افغانستان بدون کمک تهران که دارای مرز 900 کیلومتری با این کشور بوده و از پیوند های محکم فرهنگی و مذهبی برخوردار است ، همیشه دشوار بوده است.
دری یکی از دو زبان رسمی افغانستان با اصطلاحات و گویش های مختلف در افغانستان است که در ایران به نام فارسی خوانده می شود.
بیش از 10 در صد جمعیت افغانستان را مسلمانان اهل تشیع تشکیل می دهند ، فرقه ی مذهبی که اکثریت مردم ایران پیرو آن مذهب میباشند ،از همین رو تهران مدت هاست که از اقلیت قومی شیعه هزاره در افغانستان حمایت می کند.
تا همین اواخر ایران شریک برتر تجاری افغانستان بوده و پیوند های اقتصادی آن هنوز مستحکم باقی مانده است، تهران پول های زیادی را برای مکاتب ، کلنیک ها ، مساجد وجا های دیگر بمنظور اعمال نفوذ به مصرف رسانیده است ، شهر غربی هرات به دلیل نفوذ بیشتر ایرانیان به عنوان "ایران کوچک" شناخته می شود.
علاوه بر این ، میلیون ها مهاجر قانونی و غیر قانونی افغان در ایران وجود دارند ، برخی ازین مهاجرین به یک گروه شبه نظامی شیعه بنام "فاطمیون " از سوی تهران برای جنگ در سوریه اعزام گردیده اند. اکنون بیم ان میرود که لشکر فاطمیون اینبار به افغانستان انتقال داده شوند.
ایران همچنین با سیاستمداران و جنگ سالاران پیوند دیرینه داشته و این اشخاص را بر ضد طالبان در دهه 1990 حمایت کرده است، با وجود پیشینه دشمنی بین ایران شیعه و طالبان سنی ، تهران روابط نزدیک تری با دشمن سابق خود داشته است.
نفوذ ایران در افغانستان پس از ترور قاسم سلیمانی در جنوری توسط آمریکا آشکار شد. شماری از سیاستمداران بلند پایه افغانستان ، از جمله حامد کرزی رئیس جمهور پیشین و حنیف اتمر وزیر خارجه فعلی افغانستان طی بیانیه ی کشته شدن قاسم سلیمانی را محکوم کردند. پیوند های تهران با نخبگان سیاسی افغانستان باعث شده است تا موضوع گفتگو های بین الافغانی با چرخش قابل ملاحظه ی همراه گردد.
با توجه به ماهیت پرشور سیاست داخلی افغانستان ، دستیابی به جناح های مختلف برای همکاری کاری دشوار خواهد بود ، به گفته سازمان ملل ایران اخیراً به حل اختلافات میان شخصیت های سیاسی افغانستان در مورد تشکیل هییت مذاکره کننده با طالبان کمک کرده است.
این نشانه ی از نقش سازنده تهران است که میتواند به طول بالقوه در روند صلح افغانستان ایفا کند، تهران همچنین با جناح های طالبان که مخالف مذاکرات صلح هستند و بنام " حزب ولایت اسلامی " یاد میشود نیز رابطه دارد ، این امکان را برای تسهیل گفتگو های بین الافغانی با کمک به اتحاد عناصر مختلف طالبان که موقف مشترک دارند فراهم می کند.
با وجود نفوذ زیاد تهران در افغانستان این کشور از شهرت خوبی در این جا برخوردار نیست ، با مهاجرین افغان در ایران برخورد خشن صورت می گیرد ، گروهی از مهاجرین در ماه می از سوی مرزبانان ایران شکنجه و سپس غرق شدند که این اقدام باعث خشم زیاد مردم افغانستان گردید.
افزایش تنش های دوجانبه ممکن مانع هرگونه همکاری بین ایران و ایالات متحده گردد ، در هفته های اخیر ، ایران شاهد انفجار های مرموز در تاسیسات هسته ی خود بود ، که به احتمال زیاد این عملیات مخفی خرابکاری توسط دستگاه های اطلاعاتی اسرائیل و امریکا انجام شده است.
علاوه بر این ، پیش بینی می شود ایالات متحده در شورای امنیت سازمان ملل در ماه اکتوبر تحریم تسلیحاتی علیه ایران را افزایش دهد و چین و روسیه هم به احتمال قوی با ویتوی این تصمیم، مانع این اقدام خواهد گردیدند. این اقدام احتمالاً بحران بزرگ بین المللی را تشدید نموده و هرگونه همکاری در مورد افغانستان را به مخاطره می اندازد.اما ایران مطمناً مایل است تا جنگ ی را پایان دهد که منافع ملی ان را از طرف مختلف ، اعم از جریان پناهندگان ، قاچاق مواد مخدر تا فعالیت های تروریستی که توسط دولت اسلامی و گروه های دیگر انجام می شود تهدید می کند.
در همین حال کمپین فشار حد اکثر ترمپ بر تهران این کشور را انگیزه ی برای انتقام جویی علیه آمریکا می دهد که هدف قرار دادن نیروهای امریکایی در افغانستان فقط می تواند باعث طولانی شدن در گیری شده و امنیت ملی ایران را با خطر مواجه سازد.
با توجه به این که واشنگتن و تهران هر دو مایل به پایان جنگ هستند ، ممکن است آنها بتوانند افغانستان را از رقابت گسترده تر استراتیژیک خود مجزا سازند. ایالات متحده علیرغم خراب شدن روابط سیاسی با روسیه و چین با هردو کشور در امور افغانستان همکاری کرده است.
قطعاً اگر جوبایدن در انتخابات ریاست جمهوری امریکا پیروز شود و دوباره به پیمان هسته ای بپیوندد ، طوری که قول داده است ، همکاری ها قطعا سهلتر خواهد شد.
حتی اگر به اثبات برسد که نجات توافق هسته ای غیر ممکن است ، دولت بایدن مطمنا فشار کمتری بر ایران وارد خواهد کرد.
تاکنون فشار حد اکثری ایالات متحده بالای ایران هیچ نفعی به آن کشور عاید نساخته است ، اما میتواند تلاش های آمریکا برای پایان دادن جنگ در افغانستان را تضعیف کند ، خروج از برجام یک اشتباه غیر ضروری و غیر مثمر امریکا بود.
ـــــــــــــــــــــــــ
غاز گفتگوها میان آمریکا اایران و اثرات آن بالای افغانستان
منبع : دیپلومات
نویسنده :روپرت استون
برگردان:سید جمال اخگر
