علامه پوهاند عبدالحى حبيبى نويسنده ، ژورنالست ، محقق و مورخ معاصر افغانستان در طول زنده گى نيم قرنه علمى و فرهنگى خويش اضافه از يک صد اثر ادبى ، تاريخى و اجتماعى را تاليف نموده که در آن جمله از وى موضوعات آثار تاريخى مقام برجسته دارد. آين آثار استاد متکى بر منابع و ماخذ معتبر تاريخى بوده و به گونه تحقيقى ،علمى و اکاديميک نگاشته شده است . که در مورد برخى از آن ها معلومات تقديم خواهد گرديد. آثار مهم تاريخى علامه پوهاند عبدالحى حبيبى تاجاييکه براى بنده دستاب گرديده قرار ذيل ميباشد :
١- ظهر الدين محمد بابر :- اين کتاب در سال ١٣٥١ هجرى شمسى از طرف موسسه نشراتى بيهتى چاپ گرديده است . محتويات اين کتاب شامل معرفى خاندان بابر و جنگ ها و حملات بابر به جانب افغانستان و هندوستان و همچنين در اين کتاب در مورد فعاليت هاى علمى و ادبى بابر نيز معلومات ارايه گرديده است . در فصل سوم کتاب در مورد بابر نامه که اثر مشهور بابر است نيز تذکر داده شده است . در فصل سوم کتاب در مورد فعاليت هاى سياسى و ادارى بابر و در مورد مسکو کات و تشکيلات عسکرى بابر معلومات همه جانبه داده شده است .
٢- تاريخ افغانستان در عصر گورگانى : اين اثر با ارزش علامه حبيبى در سال ١٣٤١ هـ ش از طرف انجمن تاريخ در ٤٠٠ صفحه چاپ شده است . در اين کتاب در مورد پادشاهان گورگانى که در هند حکومت نموده اند معلومات همه جانبه ارايه گرديده است . فصل اول کتاب در
مورد حکمروانى ظهر الدين محمد بابر است و فصل دوم آن درمورد بادشاهى همايون و در فصل سوم آن در مورد پادشاهى جلال الدين اکبر معلومات علمى داده شده است . همچنين در مورد پادشاهى شاه جهان و اورنگ زيب نيز معلومات همه جانبه ارايه گرديده است .
٣ – تاريخ مختصر افغانستان :- تاريخ مختصر افغانستان در سال ١٣٤٩ هـ ش از طرف اکادمى افغانستان در دو جلد چاپ گرديده است که جلد اول آن شامل تاريخ افغانستان باستان است و جلد دوم آن از حملات چنگيز خان آغاز ميگردد و تا پادشاهى محمد زايى ها ميرسد . در اين کتاب در مورد پادشاهان تيمورى و بابرى معلومات همه جانبه و علمى ارائه گرديده است .
٤- تاريخ افغانستان بعد از اسلام جلد اول : اين کتاب که جلد اول آن داراى دو جزو ميباشد بار دوهم در سال ١٣٥٧ هـ ش از طرف وزارت اطلاعات و فرهنگ نشر و چاپ گرديد. جلد اول کتاب که شامل دو جزو ميباشد جمله دارى ( ١١١٠ ) صفحه ميباشد که علاوتاً اين کتاب ضميمه هم دارد که ضميمه آن شامل عکس هاى بادشاهان مسکوکات و نقشه ها ميباشد . موضوعات و محتويات اين اثر با ارزش که متکى بر منابع معتبر تاريخى است شامل اوضاع سياسى ، ادارى ، فکرى ، اجتماعى و اقتصادى افغانستان در زمان پايان دوره کوشانى و آغاز نفوذ اسلام در افغانستان و ممالک همجوار آن ميباشد . بار اول اين کتاب در سال ٣٤٥ هـ ش چاپ گرديده بود.
٥- تاريخ تجزيه شاهنشاهى افغان : اين کتاب که به زبان درى توسط علامه پوهاند عبدلحى حبيبى نگاشته است در سال ١٣٨٠ هـ ش از طرف مرکز تحقيقات علامه حبيبى به اهتمام داکتر خوشحال حبيبى و حبيب الله رفيع در ٤٤٠ صفحه با قطع و صحفات خوب به چاپ رسيده است. در اين کتاب اوضاع سياسى افغانستان از زمان احمد شاه بابا الى پادشاهى اعليحضرت امان الله خان را در بر مى گيرد . مگر چيز عمده و مهمى که در اين کتاب با ارزش انعکاس يافته اين است که در اين کتاب زيادتر آثار ارشيفى از قبل معاهدات بين المللى و معاهدات که بين افغانستان و کشور هاى خارجى صورت گرفته و همچنين بعضى قرار داده هاى که بين اقوام افغانستان و قدرت هاى خارجى صورت گرفته و تعداد زيادى فرامين پادشاهان ذکر گرديده است ، که تمام آن ها منابع و خاخذ معتبر تاريخ معاصر افغانستان ميباشد .
٦- جنبش مشروطيت در افغانستان : اين کتاب بار دوم در سال ١٣٧٧ از جانب سازمان مهاجران مسلمان افغانستان در ١٩٠ صفحه چاپ گرديده است . در اين کتاب به صورت واضح و مستند جنبش مثروفيت اول و دوم توضيح و تشريح گرديده است . همچنين در قسمت آخر کتاب در مورد رجال و شخصيت هاى مهم مشروطيت دوم نيز به صورت مفصل معلومات داده شده است .
٧- سهم افغانستان در انتقال فرهنگ آسياى ميانه : اين اثر با ارزش تاريخى علامه حبيبى در سال ١٣٨١ هـ ش از جانب مرکز تحقيقات علامه حبيبى با اهتمام داکتر خوشحال حبيبى و استاد حبيب الله رفيع در ٧١ صفحه به قطع و صحافت بسيار خوب به چاپ رسيده است . محتويات اين اثر با ارزش تاريخى شامل موضوعات انتقال مرام و فرهنگ از عصر ماقيل التاريخ تا قرن هفتم ميلادى در افغانستان و از افغانستان به سر زمين هاى ديگر ميباشد .
٨ – په شلمه سدۍ کې د افغانستان هنر : اين کتاب در سال ١٣٨٣ هـ ش از جانب مرکز تحقيقات علامه حبيبى با اهتمام داکتر خوشحال حبيبى و استاد حبيب الله رفيع در ٤٤ صـــفحه به چاپ رسيده است و شامل موضوعات هنر هاى خطاطى ، نقاشى ، رسامى ، هنر موسيقى ، اتن ملى ، معمارى ، سنگتراشى ، آهنگرى ، نجارى ، کلالى ، زرگرى و غيره در افغانستان است .
٩- ياداشتهاى در تاريخ ضايع افغانستان :- اين کتاب علامه حبيبى در سال ١٣٨٢ هـ ش از جانب مرکز تحقيقاتى علامه حبيبى با اهتمام داکتر خوشحال حبيبى و استاد حبيب الله رفيع در ٥٧ صفحه به چاپ رسيده است و شامل موضوعات خطاطى ، مصورى و نقاشى ، اثر هنرى هرات در فارس ، مکتب هنرى هند ، صحافى و جلد سازى و اثر ، منسوجات، قالين باقى، نجارى وغيره ميباشد .
١٠- رهنماى تاريخ افغانستان – جلد اول :- از طرف تاريخ و ادب افغانستان اکادمى چاپ گرديده است . در اين کتاب تعداد ( ٥٨٥ ) جلد کتاب هاى عربى ، درى و اردو ، که در مورد تاريخ افغانستان تحرير و تاليف گرديده است معرفى شده است .
١١- نوم ورکى مورخين: اين کتاب به زبان پشتو از طرف پوهنځى ادبيات پوهنتون کابل در سال ١٣٥٩ هـ ش در ١١٠صفحه چاپ گرديده است . در اين کتابيه تعداد ١٣٨ تن از مورخين افغانستان معرفى گرديده است .
١٢- تاريخ خط و نوشته هاى کهن افغانستان : اين کتاب در سال ١٣٥٠ هـ ش از جانب انجمن تاريخ و ادب افغانستان اکاډمى در ( ٣١٢ ) صفحه به چاپ رسيده است . در اين کتاب با ارزش تاريخى در مورد سوابق کتاب نويسى ، قديم ترين نوشته هاى قبل التاريخ ، قديم ترين خط هاى افغانستان در دوره تاريخى ، خط آرامى ، سنگ نوشته هاى آرامى ، نوشته هاى خط براهمى ، کتيه هاى زبان ورسم الخط يونانى ، سنگ نوشته هاى خروشتى ، کتيبه هاى خروشتى ، رسم الخط پهلوى و دين دبيره همچنين در اخير کتاب نمونه از اين کتاب ها و توشه ها عکاسى گرديده و چاپ شده است .
١٣- د افغانستان پيښليک – لومړى ټوک : اين کتاب که از طرف موسسه نشراتى کتاب بيهقى در سال ١٣٥٣ هـ ش در ٣١٨ صفحه به چاپ رسيده است . در اين کتاب واقعات تاريخى افغانستان از زمان قبل از ميلاد الى سال ١٣٤١ هـ ش به طور خلاصه و فشرده تحرير گرديده است .
در اين مقاله در حدود چهل و چهار عنوان کتاب هاى تاريخى استاد حبيبى ذکر گرديده و از آنجمله بتعداد سيزده اثر آن به طور مختصر معرفى گرديد، امکان ميرود که آثار تاريخى استاد اضافه تر از فهرست باشد که د دسترس من قرار دارد و چيزى که در اختيارم بود آنرا معرفى نمودم . نکته مهمى که در اين مقاله بايد ارائه نمايم اين است از طريق سيمينار با شکوه به حيث يک محقق تاريخ پيشنهاد مينمايم که در آينده بايد يک مرکز تحقيقاتى با صلاحيت دولتى بنام مرکز تحقيقاتى علامه پوهاند عبدلحى حبيبى در چوکات وزارت اطلاعات و فرهنگ و يا وزارت تحصيلات عالى ويا اکادمى علوم افغانستان تاسيس شود تا از اين طريق تمام آثار تاريخى ، ادبى ، هنرى جفرافيايى وباستانشناسى علامه عبدالحى حبيبى چاپ و به دسترس تمام علاقمندان و محققين استادان و محصلين و مردم عام قرار گيرد و همچنين پيشنهاد ميگردد که در کتـــــابخانه اکــــــادمى عــلوم ، در کتابخانه عامه و کتابخانه پوهنتون کابل يک شعبه مخصوص آثار علامه عبدالحى حبيبى ايجاد گردد تا علاقمندان به سهولت بتوانند که تمام آثار وى را مطالعه نمايند .
