څلورم څپرکى

دويمه برخه


د هرکلي وړ ګرځېدنې لپاره لارښوونه
 
د دوستانو موندلو لپاره ولې بايد ددې کتاب لوستلو ته اړ اوسئ؟ د دوستۍ جلبولو مهم فن چې په ټوله  نړۍ کې تجربه شوى دي؛ ولې نه تجربه کوو؟ هغه څوک چې نن له کوڅې تېرېږي؟ کېداى شي سبا ورسره ونه ګورئ؟
 
هغه اهلي ځناور چې په پياده رو کې ديو کور مخې ته سر په خاورو ايښی او ويده دى؛ څه نومېږي؟ مه وېږېږئ، خواته يې ورشئ، څنګ ته يې ودرېږئ ، په شايې آرام  لاس راکاږئ، څه غبرګون به وښايې؟ کله چې يې په شا لاس راکاږئ او د نازولو نيت يې ولرئ لکۍ خوزوي؛ هغه چې کله پوه شي؛ تاسو  يې نازوئ په شوق راځي او ټوپونه وهي، تاسو هم پوهېږئ چې ددې ځناورو په دې اعمالو کې د قدر پېژندنې نه بل څه نه دي نغښتي؛ هغه نه دا غواړي چې ستاسو موټر واخلي اونه هغه ملکيتونو ته اړتيا لري ، چې ستاسو سره دي، ستاسو مال او شتمنۍ ته تمه نلري، يواځې غواړي ستاسو محبت ته ځواب درکړي.
 
دې ته مو کله فکر کړى چې چې سپي د خپل ژوند لپاره کارته اړتيا نه لري چرګه که غواړي ژوندى پاتې شي بايد هګى واچوي، که غوا شيدي ورنکړي او غوايي ځمکه قلبه نکړي اوقمر ي اواز ونکړي هېڅ شى نه دي؛ خو سپى داسې حيوان دى چې د انسان سره د محبت کولو له لارې خپل ژوند ته مفهوم ورکوي او د دوام ورکولو  پيداکوي.
 
پنځه کلن وم چې پلار مې راته يو ژيړ کوکرى په نيم ډالر واخيست، دا خوښي زېږونکى کوکرى زما دکوچنيوالي ملګرى و، هره ورځ  پوره څلور بجې او درې  دقيقې  به يې سترګې زموږ د کور پياده لارې ته نېولې وې، همالته به ناست او ز ما د پښو اواز ته به منتظر و، همدا چې زما اواز يې او ريده يا يې ليدلم ؛د داسې غشي په شان زما لورته را الوت چې د ليندې نه ازاد شوى وي، رامنډې به يې وهلې، ساه ايستل به يې ماته رارسېدل اوپه شوق به يې  زما هر کلى کاوه، دامينه ناک سپى بيا د تندر په واسطه  مړ شو خو زه ورته وايم، (تا چې خپل لنډ عمر کې د اروا پوهنې له کوم کتاب نه يوه کرښه هم نه لوستې؛ اړتيا دې هم ورته نه وهه. غرېزې څنګه درزده کړل چې په ډېر لنډ وخت (٢ مياشتو کې) په مينه کولو؛ داسې د نورو مينه جلب کړې؛ چې بنيادم يې په دوه کالو کې کې نه شي لاسته راوړى).
 
اجازه راکړئ دا موضوع له انساني نظره شرح کړم، تاسو کولاى شئ چې افرادو سره د واقعي مينې په اساس  ددوه مياشتو  نه په کمه موده کې دهغوى داسې مينه ځانته راجلب کړئ ، چې په دوه کالوکې به مونه وي جلب کړې.
 
پټه دې نه وي چې زه اوتاسو  ډېر افراد پېژنو چې تل دا اشتباه کوي چې يواځې د توجه غوښتونکي پاتې کېږي . خلک نه زما سره علاقه لري او نه ستاسره، هغوى په ټوله شپه او ورځ کې له ځان سره مينه لري، په بله وينا انسان ځان غوښتونکى موجوددى، چې د هغه دځان غوښتنې د احساس دراضي کېدو له لارې کولاى شو په هغو بريالي شو؛ د دوې مينه واخلو اودې ته يې اړ کړو چې فداکاري وښايي.
 
د نيويارک دتلېفون یو شرکت د خلکو دتيلفوني خبرو په باب يوه دقيقه څېړنه وکړه چې پوه شي خلک په تليفوني خبرو کې کومه کلمه ډېره کاروي، کولاى شئ سوچ يې وکړئ چې دا کليمه کومه وه ؟ دا کيلمه هماغه دمفرد شخص لومړى ضمير يانې (زه) ده، زه! زه په ٥٠٠ تليفوني خبرو اترو کې د(زه) کليمه (٣٩٩٠) ځلې کارېدلې وه، کله چې يو ډله ايز عکس ته چې تاسې هم پکې ياست ګورئ تر ټولو مخکې دچا په انځور پسې ګرځئ. که تصور کوئ، څه شي درسره ډېره مينه پيدا کړېده، دې پوښتنې ته ځواب ورکړئ. ولې خلک تاسې سره مينه پيداکړي، په داسې حال کې چې تاسو نه غواړئ لومړى دغسې شئ او هغوى سره مينه وښايئ؟  خپل قلم راواخلئ او ځواب دلته وليکئ.
 
که هڅه وکړو خلک تر تاثير لاندې راوړلئ او اړ يې کړئ چې درسره مينه پيدا کړي، هېڅکله به صميمې او حقيقي دوستان ونلرو، واقعى دوستان په دې طريقه نه پيداکېږي، ناپليون دا طریقه وکاروله؛ کله چې يې له ژوز فين سره وروستۍ کتنه و ه وويل: ګرانې ژوز فين! زه په هماغه اندازه  چې په دې نړۍ که د يوانسان لپاره کېداى شي نيکمرغه وم؛ خو په دې شېبه کې ته په نړۍ کې  يوازينۍ کسه يې چې باور پرې  کولاى شم. مورخين شک لري چې ده رښتیا هم په ژوز فين باور درلود. پيژندل شوي اتريشي ارواه پوه الفرد ادلر په خپل کتاب (ژوند څه مانا لري؟) کې ليکي: (هغه څوک چې خپلو همنوعانو سره مينه نه پيداکوي، په ژوند کې له ډېرو ستختو ستونزو سره مخ کېږي، او تر نورو ډېر تاوان ځان ته رسوي، دهمدې خلکو له منځه دي، چې بيکاره او ماته خوړلي کسان  منځته  ته راځي)
 
کېداى شي په لسګونو د اروا پوهنې پوهنيز کتابونه ولولئ، زما دخبرې بيا تکرار نه خوښږي، خو د اډلر خبره دومره ژوره او له مانا ډکه ده چې غواړم دا ځل يې بيا خو په لويو تورو له سره وليکم: (هغه څوک چې خپلو همنوعانو سره مينه نه پيداکوي؛ په ژوند کې له ډېرو سختو ستونزو، سره مخ کيږي؛ د همدې خلکو له منځه دي؛ چې بېکاره او ماته خوړلي کسان منځ ته راځي).
 
کله چې مې د نيويارک په پوهنتون دکيسه ليکنې درس لوست، يوه ورځ د کاليبر دمجلې مدير راته وينا کوله؛ هره ورځ په لسګونو کيسې ورته رسېږي؛ هغه پس له دې چې يوڅو کرښې ولولي پوهېږي، چې ليکوال  يې له خلکو سره  مينه لري که نه؛ هغه وويل: (که ليکوال ته خلک ګران نه وي، خلک به يې هم کېسې خوښې نکړي). دمجلې دې تجربه لرونکي مدير له دې امله چې لګيا دی دکيسې ليکلو په باب په خپله وينا کې وعظ کوي بښنه يې وغوښته او ويې ويل: زه لګيايم هماغه خبرې درته کوم چې واعظ يې درته کوي، خو دا په ياد ولرئ که غواړئ په داستاني ليکنه کې بريالي شئ، لومړى خل ځانته خلک ګران کړئ.؛ که دا وينا د داستان ليکنې په باب سمه وي ، ډاډه اوسئ چې دخلکو سره د برخورد او راشه درشې په باب هم تر هغه څو ځلې رښتيا ده.
 
غواړم ايرادوى ته خپل وروستی تګ راياد کړم اوتاسو ته يې ووايم؛ هغه ورځ مې د يو مشهور مداري سره چې په خپل کار کې لومړى درجه و؛ تېره کړه ده څلوېښت کاله د ټولې دنيا سیل کړى اوخلک يې پرځان مين کړي وو، تر شپېته ميلونو ډېرو کسانو دده د نندارو لپاره داخله کړې وه ، او هغه په دې کار کې دوه ميلونه ډالر ګټلي وو، له ده مې وغوښتل د خپل بري راز راته ووايي، بې له شکه دده په بري کې دده د زده کړو هيڅ  برخه نه وه ، ځکه دې لا ډیر کوچنى و، چې د پلار له کوره وتښتېد اوديو چا سره شاګرد شو؛ دی په هغو واګونونو کې چې څاروي به يې له يوه ښار نه بل ته وړل، ته راته ؛ د وښو په انبار به ويده کېده ، او وخوره مه مره؛ د ګټلو لپاره به يې سوال کاوه ، په دغو تلو راتلو کې به يې هغه اعلانونه چې د سرکونو دواړو خواوو ته به ليکل شوي وو، لوستل او له همدوى يې لوستل زده کړل ، آیآ ده په مداري توب کې ډېر زيات معلومات درلودل؟  په خپله يې ماته وويل: د مداري توب په باب سلګونه کتابونه ليکل شوي دي، او په لسګونو کسان په مداري توب کې زما هومره معلومات لري، خو زه دوه شيونه لرم چې نور ترې بې برخې دي: لومړى زه ددې قابليت لرم چې خپل شخصيت په خپلو نندارو کې وځلوم)؛ هغه د نندارو  استاد او د بشر طبعيت يې پيژنده هر کار چې يې کاوه ،هر حرکت، هره وينا، د بڼو هرځل پورته کول دا ټول يې مخکې تمرينول؛ اکتونه اوعملونه يې په دقيق ډول منظم شوي وو، دخبرو په جريان کې يې وويل :(او بله دا چې دخلکو سره مينه لرم، ډېر مداريان خلکو ته ګوري  او زړه کې وايي، دلته يوڅه غوايان او خوسيان راټول شوي دي، او زه دوی ټول غولوم؛ خو زمالار بيله ده، هرځل چې صحنې ته ورځم ځان سره وايم؛ ډېره مننه کوم چې دا دومره خلک راته راغلي دي، دوى په خپل راتګ ماته دا امکان راکړى دى چې خپل ژوند په ابرو .تېرکړم .زه به هم هڅه وکړم چې په ډير ښه ډول دهغوې دتفريح امکان برابرکړم) .هغه چې دبلې نندارې لپاره تيارى نيوه وېې ويل: (هر ځل چې ننداره پېلوم مخکې له ځان سره څوځلې تکراروم ماته خپل ليدونکي ګران دي ،هو راته ګران دي)،. رښتيا! هغه مسخره و؟ لوده و؟ تاسو چې هر فکر کوئ؛ خو زه دده داطريقه د يوسرمشق په حيث ګڼم .
 
مېرمن شومان شانک نزدې همداسې خبره وکړه .سره له دې چې وږې او په زړه ماته وه؛ سره له دې چې ډول ډول تراژديوېې ژوند تورتم کړى و او حتى يو ځل يې د ځان او ماشومانو وژنې ته اړاېستې وه ،سندرو ويلو ته يې دوام ورکړ ترڅو چې د خپل وخت يوه تر ټولو سترو هنرمندانو څخه شوه؛ او کېداى شي د واګنر د سبک ترټولو لويه سندرغاړې وه؛ هغې يو ځل اعتراف وکړ، چې د بري راز يې دخلکو سره مينه کول دي.
 
د تئودور روز ولت د حيرانوونکي محبوبيت له رازونو نه هم يو دا و؛ هغه دومره محبوب و چې نوکرانو ته هم ګران و، دده تورپوستکي نوکر جمز ، ارموس ته روزولت  دومره ګران و چې دده په باب يې يو کتاب وليکه چې نوم يې و،(روزولت، دخپل نوکر لپاره اتل) په دغه کتاب ارموس په لاندې پېښه کې د روزولت په محبوبيت رڼا اچوي. (زما ښځې يوه ورځ له روزولت نه وپوښتل، زرکه څرنګه حيوان دى؟ زما ښځې په ټل عمر کې زرکه نه وه لېدلې، روزولت د زرکې اوصاف بيان کړل، څو ورځې وروسته زموږ دکوډلې زنګ وشرنګېده؛ ښځې مې غوږۍ واخسته، په خپله روزولت و، زما ښځې ته يې تلفون کړي وو، چې زموږ دکوډلې مخې ته يوه زرکه ده او که وګوري وبه ويني، د غسې وړو شيانو ته پام کول د روزولت له خويونو وو،  کله چې به زموږ له کوډلې تېرېده؛ که به يې څه کار هم نه و؛ نو يو غږ به يې راباندې کاوه؛ اى ... و ... و .... اونې! اى يې شى جمز ه ؛ دايو دوستانه کلام و. زموږ د کور مخې ته دداسې شخص د تېرېدلو په وخت به موږ څنګه له هغه سره مينه  نه کولاى ؟
 
کله چې جمهور رئيس تافت اومېرمن يې له سپينې ماڼۍ وتلې وو، روزولت ماڼۍ ته وراغلې و، د سپينې ماڼۍ خدمتګارانو ته د احترام ور په برخه کړ، چې هر يو په يې په خپل نوم ياداوه، سلام يې پرې اچاوه اوحتى د اشپزخانې مزدور ته به يې هم ځان رساوه.
 
اوسېت بور ليکي: (کله چې روزولت یو مزدور- اليس- وليد، تپوس یې ترې وکړ، اوس هم د ګدنو ډوډۍ پخوې، هغه وويل : کله کله مزدورانو ته د ګدنو ډوډۍ پخوم خو څوک چې په لوړو دفترونو کې دي؛نه یې خوري)؛ روزولت ورته وويل: (هغه ذوق او سليقه نلري، چې جمهور رئيس تافت مې وليد پردې موضوع ورسره خبرې کوم؛. اليس  ددغې ډوډۍ يوه قطره  ورته په قاب کې  راوړه او روز ولت په داسې حال کې چې دکار دفتر ته روان وو، هغه يې خوړله او هم يې هغو باغوانانو او کاګرانو ته سلام کاوه چې له څنګه يې تېرېدل، هر چا سره چې مخ کېده په هماغه ژبه يې ورسره خبرې کولې؛ چې د مشرۍ په وخت به يې ورسره کولې. دده نوکر هودر په داسې حال کې چې له سترګو يې اوښکې څڅېدې ويل: (هغه وختونه دخوښۍ ډک وختونه وو، موږ هيڅ يو دې ته حاضر نه وو؛ چې يوه ورځ  په سل ډالرو بدله کړو)
 
زه په تجربه پوهېږم چې سړى کولاى شي د نورو سره د صميمي مينې په ښودلو حتى د ډېرو  سترو اشخاصو وخت ونيسي او د هغوى همکاري ځانته راکاږي ،يو مثال درته  وايم : موږ يو وخت د داستان ليکنې کورس لوست، په هغه وخت کې مو وغوښتل د وخت لوى او مشهور ليکوالان راشي؛ او موږ ته د خپلو بريو د رازونو په باب څه ووايي، موږ پوهېدو چې دوی دومره کافي وخت نه لري، نو دوى ته مو پوښتنليک ولېږه چې هريو پکې د خپل بري راز ولیکي، پوښتنليک موږ ١٥٠  تنو لاسليک کړى و، مو ږ هڅه کړې وه داسې ورته وليکو چې خوښ يې شي، د دوى خوښ شو ځکه ډېر لوى کسان لکه لسلي شا د روزولت د کابينې د ماليې د وزير معين؛ جورج ديکر د جمهوري رياست دمحکمې رئيس، ويليام  جنګر، فرانکلن دلانو، روزولت اونور ډېرپېژندل شوي کسان مو دې ته اړ کړل، موږ ته راشي او زموږ ز زده کوونکو ته ويناوې وکړي.
 
موږ هر يو که قصاب،که نانوايي اوکه واکوال يوو، خو ښېږي مو چې وستايل شوو، مثلاً قيصر دوهم ويلهلم په پام کې ونيسئ، کېداى شي په نړۍ کې د لومړۍ نړېوالې جګړې وروسته تر ټولو بدنام سړى و، هالند ته د تېښتې پروخت ورسره خپل ملت مخالف و، له ده څخه کرکه دومره ژوره وه چې حتى په ميلونونو خلکو غوښتل هغه پوټي پوټي کړي، اويا يې ژوندى وسوځوي، دقهر اوغصې په دغه بل اور کې يوه کوچني ماشوم د المان قيصر ته يو ليک ولېږه ، دې هلک په خپل ليک کې لېکلي وو، پرېږدئ نور هر ډول چې غواړي فکر وکړئ، خو هغه په هرحال کې ويلهلم د المان امپراتور په توګه پېژني اوپه دغه نوم به ورسره مينه کوي؛ ويلهلم دې ليک دومره تر اغېز لاندې راوست  چې؛ ماشوم يې هلند ته وباله ، ماشوم د خپلې مور سره  هالند ته لاړ او د المان قيصر د ماشوم له مور سره  واده وکړه ، ماشوم دې ته هيڅ اړتيا نه درلوده چې په خلکو کې د نفوذ کولو او دوست موندلو په باب کوم کتاب ولولي، هغه د غرېزې له  مخې پوهېده چې څه وکړي.
 
که وغواړو ځانته دوستان پيداکړو، بايد نورو ته خدمت وکړو او هغوى ته داسې کارونه وکړو چې وخت اوانرژي پرې لګېږي، بايد نوور ته زموږ خدمت له ځان غوښتنې اوغرض پرته وشي؛ کله چې دوک ويندسور وليعهد و، يو پروګرام ورته جوړ شو چې امريکا ته لاړ شي؛ له دغه سفر نه مخکې ده څو مياشتې د اسپانوي ژبې په زده کړه تېرې کړې چې وکړاى شي، د جنوبي امريکا په خاوره کې د هغې د اوسيدونکو په ژبه خبرې وکړي، د همدې عمل له مخې هغه دجنوبي امريکا دخلکو په زړونو کې  ډېر ګران شو.
 
کلونه وشول غواړم د دوستانو د زېږېدو نېټې مې پيدا او بيا يې يادې کړم ، وبه پوښتئ ولې دا کار کوئ؟ که څه هم زه په طالع ليدو لږه  عقيده هم نلرم خو له دوى پوښتم چې  آيا دوى عقيده لري چې د شخص د زېږېدو نېټه د هغوی د اخلاقو او رفتار په ډول کوم اغېز لري؟ کله چې بل لوری خپله عقيده څرګنده کړه ترې غواړم د خپلې زېږېدا ورځ، مياشت او کال راته ووايي، مثلاً که ووايي د نومبر په ٢٤ زېږېدلى دى، زه دا څو ځل له ځان سره تکراروم او زده کوم يې  کله چې هغه لاړ ژر يې په خپله کتابچه کې يې ليکم؛ کله چې مې د دوست د زېږېدو ورځ راورسېږي د مبارکۍ کارت يا تلګرام ورلېږم، څه هيجان چې زما کارت يې په شخص کې نه توليدوي! زياتره زه په نړۍ کې يوازينى شخص يم چې دده د زېږېدو نېټه مې په ياد ده.
 
که غواړئ خلک ځانته راوګرځوئ د هغوى سره  په شوق اوګرمى برخود وکړئ، کله چې چا سره  په تلېفون غږيږئ، هم دا لار خپله کړئ، داسې ورته په تلفن کې (هلو) ووايئ چې نوموړ ى فکر وکړي تاسو يې په تلفوني خبرو ډېر خوښېږئ، دنيويارک د تلېفون شرکت يو کورس جوړ کړى و، په هغه کې يې تلفونچيانو ته د ښو خبرو زده کړه ورکوله ، دغه تلفونچيان اوس دا جمله (کومه نمره دايرول غواړئ) په داسې ژبه بيانوي چې تاسو فکر کوئ، درته وايي (سهار مو نېکمرغه، خوښ يم چې کولاى شم ستاسو خدمت و کړم) سبا مو چې چاته په تلېفون ځواب ورکاوه، همدغه طريقه وکاروئ. آيا دا طريقه په سوداګريزو (تجارتي) اړيکو کې هم رول لري ؟ زه کولاى شم په لسګونو مثالونه راوړم چې هو؛ خو دلته (يو) مثال راوړم : چارلز والترز چې د نيو يارک د يو مشهور بانک کار کوونکى و د يوې ځانګړې مو سسې دکار په باب د يو محرمانه ګزار ش جوړول ورته وسپارل شول، والتر ددې سړي ليدو ته چې ديو لوى صنعتي شرکت رئيس و، ورغى کله چې د هغه دفتر ته ورننوت، يوې ځوانۍ ښځې سر دفتر ته راښکاره کړ او ورته ويې ويل: نن ستاسو لپاره لوى ټکټ (نمبر( نشته هغه وويل زه يې لرم، زه يې يواځې يو دخپل دولس کلن زوى لپاره غواړم ، والتر دشرکت رئيس ته د خپل ماموريت په باب وويل : خو هغه څه مينه ونه ښوده ځان يې اخوا دېخوا کاوه اومرکه ډېره بې خونده او لنډه خلاصه شوه، والتر دا کيسه  کوله چې څه بايد وکړي، ناڅاپه د دفتر منشي ته دپوستي  ټکټ او د ده د زوى خبره راياده کړه، زر مې په ياد راغلل چې زموږ دپارک خارجي برخې ته د نړۍ له هر کنج نه پوستي ټکټونه راځي، د بلې ورځې په مازيګر د شرکت رئيس دفتر  ته ورغلم؛ د زوى لپاره مې ورته څه پوستي ټکټونه راوړل، آيا ددې فکر کوئ چې  په څومره شوق او مينه يې زما هر کلى وکړ؟ هغه په داسې  ګرمۍ زما هرکلى وکړ او زما لاس يې په داسې مينه کښېښود لکه زه چې بيخي يو وکيل  او يا د شورا کانديد يم، په داسې حال کې چې ټول بدن يې په شوق راغلى و، ټکټونو ته يې په ډېره خوښۍ کتل او ويل يې چې دا به زمادجورج ډېر خوښ شي، دا وګورئ ، په رښتيا يوه خزانه وه، نيم ساعت يې د هغوى په کتلو او خبرو تير کړ او پاتې نيم ساعت يې د هغو ټولو معلوماتو په راکولو تېر کړ م، چې ما ورته اړتيا لرله او هغه هم بې له دې چې زه ترې غوښتنه وکړم، وروسته  يې خپل کار کوونکي راغوښتل؛ له هغوى يې هم ځينې معلومات  واخستل، په دې يې هم بسنه ونکړه؛ په تلېفون کې یې ځينې معلومات  له چا واخستل او زه يې په معلوماتو کې ډوب کړم چې حقايق، رقمونه او ګزارشونه پکې وو، په نتيجه کې مې دمطبوعاتو په اصطلاح  ډېر اطلاعات راټول کړل .
 
دې ښاغلو چې دانساني اړيکو په باب  دغه نوښتونه کړي دي، نوی شى يې نه دى کشف کړى، دعيسى ع له پيدايښت نه سل کاله مخکې دروم پخواني شاعر ژوليوس سريوس ويلي دي. (موږ هغه وخت نورو ته لېوالېږو، چې نورهم دغسې شوي وي)؛ نو په دې اساس که غواړئ چې خلکو ته ګران اوسئ، دا لومړنى اصل دى .
د نورو سره رښتيني مينه ولرئ