قلعه تل که توسط جنرال نادرخان فتح شده بود؟
درلای اوراق تاریخ معاصرافغانستان یکی ازموضوعات داغ سیاسي که وسیله ی دروغ پردازیها برای شماری به اصطلاح قلم بدستان تاریک اندیش روشنفکرنما واندرکاران غیرمسلکي ویاهم به گفته ای چمچه گرمها گرم ازآش گردیده است عبارت ازقتل یاشهادت شاه وقتاعلیحضرت غازی محمد نادرشاه شهید است.نادرشاه بتاریخ 16 عقرب 1312 درشهرکابل ضمن توزیع شهادتنامه های متعلمین بالاثرفیرتفنگچه ازطرف یکی ازمتعلمین معصوم ومجذوب واستخدام شده بنام عبدالخالق ازپا درآورده شد که شماری زیادی ازنویسندگان داخلي وخارجی این موضوع رامطابق به برداشت وتمایل وحتی اغراض خود تحلیل کرده اند وآنرا مساله داغترازمساله پیراهن حضرت عثمان جلوه داده اند.
درارتباط به این موضوع نخستین سوالی که نزد شماری ازتحلیل گران ازجمله خود من طرح می گردد این است که، چسان یک متعلم مکتب آنهم درآن روزهای که افغانستان دوباره ازچنگال جهال وتحجرقرن (سقاوی ها) رهایی یافته بود این ابتکاررا بخرچ می دهد که باید بروی شاه آنهم درمجمع رسمی که تحت پوشش عام وتام امنیتی قرارداشته باشد تفنگچه بکشد و فیرنمایند.؟ درباره این اتفاق عجیب وسازمان شده قرن حدس ها ونظریات زیادازطرف نویسندگان داخلی وخارجی ارایه شده که اکثرآنها براداره وطرزبه اصطلاح خشن نادرشاه ارتباط می دهند.ولی درین نوشته هامن ندیده ام که کسی نوشته باشد که گویا قاتل شاه متعلم جوان که بالاثرتوطیه شماری ازدرباریان وقت ویاهم دوره قبل مرتکب چنین عمل گردید،جوان غیرنورما ل ودچارپروبلم روانی یا به گفته یکی آگاهان ازموضوع دچارمشکل رواني بوده است. مشکلی مجرمیت که باعث کشتن نه تنها خودش گردید بلکه سبب گردید تاچندین تن بی گناه ازاقارب اش نیزقرباني این فاجعه سازمان یافته دیگران بدست این جوان نواززندان رها شده ومجرم جنایی عملی ورقم زده شود.
ازآنجایکه درباره این موضوع چیزهای زیاد نوشته شده است، اکنون آنچه من می خواهم بنویسم این است تا توجه علاقه مندان این موضوع را بریک سند محرم تاریخی که مقامات انگلیسی راجع به این فاجعه درروزهای وقوع این حادثه ازکابل به لندن فرستاده جلب نمایم. آنها این موضوع را مانند شماری ازنویسندگان ما کاریک فرد وقهرمانی فردی متعلم مکتب نمی انگارند بل آنرا کارسازمان یافته یک گروه مخالف پالیسی حکومت وشخص شاه درآنروزهادرکابل می دانند.این سند را وزیرمختارمجرب انگلیس درکابل به وزرات خارجه درلندن به شکل گسترده ومفصل نوشته وارسال داشته که بنده آنرا درآرشیف ملی هند دربخش خارجه مطالعه وکاپي وبا دقت ترجمه کرده ام.علاوه براین باید گفت که راجع به قتل نادرشاه مامورین انگلیسی ومطبوعات هندوستان نیزمقالاتی با تحلیل هاونظرات مختلف به چا پ رسانده است. به گونهء مثال، آتشه نظامی سفارت انگلستان در کابل درباب عبدالخالق ازقول یک اروپایی مي نویسد که "من عبدالخالق رادراثنای انتقال اش به محضر محاکمه دیدم که نهایت پریشان واندوهگین بود..." هم چنان روزنامه (ایسترن تایمز لاهور شماره 11 جنوری سال 1934 ) می نویسد:" درارتباط به قتل تاکنون حدود یکهزارتن گرفتار وزندانی شده اند "درعین حال در نشریه ( فرینترایدکیت اف پیشاور) آمده است که " اینکه تمام خانواده چرخی بشمول زنان، پسران ، دختران جنرال غلام نبی،غلام جیلانی وغلام صدیق خان، خدمتگاران وفامیل های خادمان شان درافغانستان ازبین برده شده اند یک دروغ سیاه و لکهء رنگ زدن است ؛ یک خانم هم ازجمع ایشان نه به مرگ محکوم شده ونه هم به گناه قتل شاه محکوم گردیده است. وتعداد اعدام شده گان نیز از 16 تن تجاوز نکرده است. واینها نیز کسانی بودند که بالاثرتاکید جدی نمایندگان جرگه به سزای اعمال شان رسیده اند.ازین نوع تبلیغات که با اعتراض شدیدازطرف علمای هند بحیث اتهام محض پنداشته شده است نه به نفع افغانستان است ونه هم به نفع هندوان ساکن افغانستان"
برای من دونکته درلای شماری این اسناد درجمع اسناد انگلیسها درآرشیف هند قابل توجه گردید یکی اینکه جوان که برای قتل نادرشاه موظف گردیده است جوان بوده است که سابقهء جرمی داشته، بزندان رفته است وازآنجا بالاثرسفارش وزیرمعارف آن دوره علی محمدخان رهامی شود. دوم اینکه گروه مخالف که بنام حزب آزادی خود راطرفدارشاه امان الله معرفی می دارد.شب نامه های رادرشهرکابل همزمان با مرگ نادرشاه بخش می کند که مثال اینگونه شب نامه ها قبل ازاین حادثه گاهی هم درنوشته های معاصربه نظرنرسیده است. تاجایکه که من خوانده ام تنها نویسنده تاریخ افغانستان لودیک آدمک ازین شب نامه های نادیده یادآوری کرده است،ونوشته است:« درکابل تنهاعکس العمل درمقابل این حادثه بخش همان شب نامه هاست که درآن ازخانواده مصاحبان با کلمات سخت تقبیح شده است.» (ادمیک، تاریخ روابط خارجی افغانستان... ترجمه پشتوازنثاراحمدصمد چاپ پشاور ۱۹۹۹ ص ۵۶۴)
من درباره محتوی شب نامه ها بعدآ صحبت خواهم کرد وحتی خود شب نامه را نیزدرخدمت قرارخواهم داد، اما قبل ازآن درین قسمت به اصل موضوع جرمی جوان که مرتکب قتل نادرشاه شد ترجمهء پراگرف اول این نامه را باهم می خوانیم که خود وزیرمختارانگلیس درکابل به لندن به تاریخ ۲۹ نوامبر ۱۹۳۳ فرستاده است:
« ۱ـ بدین وسیله برعلاوه جزیات تلگرام شماره 180 من مورخ 12 نوامبر که خدمت شماری ازمقامات درباره قتل نادرشاه فرستاده شده بود.این معلومات برای من توسط کسی که درباره برآمارو حقایق دقیق دسترسی داشته ارایه شده است که صراحت می دهد:اعلیحضرت صبح همان روز 8 نوامبر نامه ای مشکوک را بدست آورده بود که درآن اخطار داده شده بود که درمحفل متعلمین که بعدازظهردرنظربود اشتراک نکند. وزیر دربار درمورد استدلال خود را ارایه داشته بود که باید یکی از نمایندگان ایشان درین محفل اشتراک نماید. ولی نادر این پیشنهاد رارد کرد می گفت که ایشان به متعلمین نشان نمی دهد تا آنها درک کنند که گویا برایشان اعتماد ندارد.شاه مصممانه گفت که ایشان مستقیمآ به کمپ (خیمه) می رود،درآنجا که شهادتنامه ها توزیع می گردد.عبدالخالق که اکنون بحیث یکی ازبچه های (طبعی) مربوط به غلام نبی تثبیت شده وبالاثرسفارش علی محمد وزیرمعارف(اکنون وزیرمختار درلندن ) اززندان رها شده بود،درصف دوم متعلمین مکتب آلمانی مستقیمآ درعقب پسرکوچک مرحوم شاغاسی علی احمدجان ایستاده بود. این پسردرین نزدیکی هاعروسی کرده بود.زمانی شاه به نقطه که وی درآنجا استاد بود رسید (طوریکه یکی ازهمراهان شان این حقیقت را اظهارداشت ) ایستاد و برای این بچه مبارکی گفت و آرزوی زندگی خوش نمود.عبدالخالق وی را با لگد فشارداد و وی را خم آورد وفورآ بر شاه فیرکرد...»(سند (559. اف 33 ) بخش خارجه ۲۹ نوامبر ۱۹۳۳ )
دررابطه به این پارگراف سه اصل را نباید نایده گرفت یکی سابقه جرمی جوان بنام عبدالخالق و دوم ایستاد شدن وی درعقب پسرشاه غاسي احمدعلي (علی احمد) جان (شهیدتوسط بچه سقاو) مدعي سلطنت بعدازسقوط شاه امان الله وسوم رهایی آن توسط علی محمدخان وزیرمعارف وقت ؟ازتوافق وتطابق این سه اصل جمع فرزند خواندن عبدالخالق ازطرف غلام نبی خان برمیایدکه توطیه قتل نادرشاه غازی پلان شدهء بود درداخل درباروبعیدازدست داشتن امان الله خان غازي،زیراامان الله خان غازی همزمان با مرگ اعلیحضرت نادرشاه پادشاه افغانستان درروم مصاحبهء با یکی ازروزنامه های روم به تاریخ۱۰ نوامبرانجام داده که ترجمه آن را سفیرانگلیس ازروم به فارن افس درلندن وهند به تاریخ ۱۵نوامبر۱۹۳۳ ارسال داشته است ودرآن می خوانیم:
« په ډیر درناوي سره غواړم تاسو ته په ډاګه کړم چې، نن سهار مطبوعاتو یوه مرکه خپره کړه ، دغه مرکه له یوه ایتالوي ژورنالست سره د پخواني پاچا امان الله له خوا د نادرخان د قتل په اړوند ترسره شوې ده.
پخواني پاچا په پیل کې دنادرشاه د وژل کیدو په اړه خپله ژوره خواشینې دیوه ښه جنرال اود افغان خپلواکۍ دیوه ښه افغان جنګیالي په توګه څرګنده کړه.ددغې پوښتنې په اړه چې دي ددغه وژنې په اړه څه لامل وینې،پخواني پاچا امان الله خان په دغه اړه بې پروایی اوناخبري وښوده خو بیایی هم ځواب، دهغو لږو معلوماتو له مخې چې په واک کې یې وو ورکړاوویی ویل : دنادرد رژیم ترسیوري لاندې ډیرې زیاتي وینې وبهیدې اوهغوی چې دده د لارې خنډ ووهغوی یې په خورا بې رحمئ سره له منځه یووړل.ده په دغه ترڅ کې د ویلا خان (محمد ولی خان ) وژنې ته هم اشاره وکړه،هغه چې یومهال دده (پخواني پاچا امان الله خان ) په وخت کې د ویسرای په توګه دنده درلوده،همداسې په ترکیه کې افغان سفیر(څوک چې وروریی،دیپلومات وهم ووژل شول)همدارنګه حیدر کلاک (دغه نوم باید یاخپله علام حیدرخان وي اویایی هم زوی غلام نبی خان څرخی) هغه چې پخواني پاچادملي اتل په توګه منلی واوهغه څوک چې دایتالیاله (ګاري بالډي) سره پرتله کیدای شوله منځه یووړ.
درعکس ازطرف چپ:اعلیحضرت محمد نادرشاه.هاشم خان،شاه ولي خان
امان الله خان خپلوخبرو ته دوام ورکړچې که څه هم ده مخکې یاده کړه چې دی د نادرپه مړینه باندې د زړه له کومي خواشینی دی، خو دده لپاربه ګرانه نه وای چې که ده هغه څه چې ده دعامه پرمختګ او د خپلواکۍ له روحیې سره مطابق چې وعده شوي ووترسره کړي وای داسې څه به نه رامنځ ته کیدل.ده همداسې څرګنده کړه چې دی تراوسه هم دیوه فعال ځواک په توګه په افغانستان کې خپل شتون لري، په تیره بیا دافغانستان دځوانانو په منځ کې، دنادراعمال دهیواد دخپلواکۍ خلاف وو،خلک بالاخره ویښیږي ، او په پای کې دده پرخیانت باندې پوهیږي.له ده پوښتنه وشوه چې ستاسواو نادرخان تګلاره دروسانو د نفوذ په وړاندې څه ډول وه،پخواني پاچا په دغه ترڅ ځان مقصرونه ګاڼه یوازې دومره یی وویل چې،هغوی چې دده ونډه اودنادر ونډه څیړې،هغوی ته معلومه ده، کومه پالیسي چې ما اویا هم نادرخان درلوده هم هغه پالسۍ د دواړو له خوا په خپل وخت کې څارل شوي ده. کله چې بیا له ده پوښتنه وشوه چې آیا شرایط داسې دي چې یوځل بیا دافغانستان د واکمنۍ مسوولیت واخلئ ؟امان الله خان ځواب ورکړ چې دی نه پوهیږي چې په افغانستان کې اوسنی حالت څنګه دی،پرکوم بنسټ د نادرزوی پرواک شوی،خو له دې سره سره یې په ډاګه کړه چې دی تیاردی چې دخپل هیواد لپاره خدمت وکړي،اوخپل ټول هغه مسولیتونه چې ده ته دخلکو له خواوردغاړې کیږي هغه به دخلکوله هیلو سره سم ترسره کړي. » ( سند یادشده آرشیف ملی هند شماره 559 اف 33)
درپراګراف دوم این سند دیپلومات انگلیسی درباره مرگ نادرشاهآمده است:
« ۲- واین قضیه نبوغ عبدالرحمان را نشان نداد که با خاطرآرام دربسترش بحیث امیر افغانستان زندگی را پدرود گوید، ازینرو یکبار دیگر ثابت ساخت که این قتل درذات خود ادامه همان قتل ها و سرنگونهاست که با سرنوشت زمامداران این کشورگره خورده است.قتل نادرشاه نیزکدام فوق العاده گی خاصی باخود همراه نداشت،آنانیکه وی راشخصآ می شناسند وازخوی وخصلت ایشان آگاهی دارند قتل اش نیزعکس العملی کرکتروی دربرابرمحیط وماحول خودش بود. درنامه شماره (139) تاریخ 28 دسامبرسال گذشته من وانمود کرده بودم که نتیجه ی اعدام غلام نبی امکان دارد باعث توجه دشمنان نادرشاه بسوی وی شود وباعث قتل وی گردد ونتیجه گیری نموده بودم که این کارباعث بروزمشکلات درراه برگشت شیوه و پالیسی عفوجویانه وصلحجویانه وی خواهد شد.ازنظرشاهدان عینی درضمن این حوادث بخاطرایجادوپیشبردامورتنها چانس که وی داشت این بود تا راه وروش عبدالرحمان خانی را که با وحشت وترورهمراه بود تعقیب نماید واعتماد ش تنها برمحافظ شخصی خودباشد وبس.لیکن راست سخن درین است که نادرشاه نه صاحب این منطق ونه صاحب شخصیت چون عبدالرحمان بود.تمایل طبعی ایشان تنها بسوی ترحم وازلحاظ خاصیت بسوی یک کوشش تمامآ عیار افغانی دربرآورده ساختن (این دو هدف) بود. که بالاخره باعث قتل پدری شد که پسرش را مورد عفوه قرارداده بود.ودرعین زمان ایشان نمی خواست این را اشکارسازد که زندگی وی دربرابریک خطر جدی قراردارد،ونمی خواست تا کسي با نرفتن نزدمتعلمین درفکراین شوند که گویا ازترس مانع رفتن خود به آنجا گردید.به آنجای که توطیه وآمادگی قتل وی قبل ازقبل گرفته شده بود، بالاخره تصمم اش این شد که باید برمتعلمین اعتماد کرد وآنجا باید رفت که این تصمیم وی درذات خود اشتباه وغلطی بود که نباید کسی درچنین کشورکه درگیرو پلنگ ها بوده باشد انجام دهد.» (سند یاد شده)
دیدیم که درین پراگراف تذکاربعمل آمده است که توطیه علیه وی زیردست گرفته شده بود. به نظرنویسنده نادرشاه شاه خشن وسرکوب گرنبود،آنچه که سبب قتل وی شد آن همان رفتارصلح جویانه وی بود که به نظرنویسنده و دیپلومات ګزارشګردرآن شرایط که وی هنوزبه مرحله ثبات نایل نیامده بوداین نوع موقف گرفتن درکشورکه شاه خود درجریان عفوه عمومي قراردارد ولی سران گروه های جنگی که وی را تا کابل همراهی کرده بود وشماری مامورین ودرباریان که بارهزنان سقاوي سرسازش گرفته بودند،چاپلوسانه به گونه عجولانه بخاطرنجات خود برهرکسی که سرش به تنه می ارزید اتهام بستند وآنها را حق ناحق بالاثرجاسوسی ها ازدم تیغ گذشتاندند. آن حالت را با حالت کنونی افغانستان که درگیرچنگال گروه های مغرض ومنافق واشرارمعلوم الحال وتربیه شده ازطرف خارجی ها قرارگرفته وشخصی بنام اشرف غني که ازجریان توطیه های شوم به یکطرف وناخبرمانده است.مقایسه کنید. آیا اشرف غني برای یک روز ویک ساعت از کاروایی های گروه های مسوول ویرانگری کابل خود را درامان احساس می کند؟ روزانه درشهرکابل ازاضافترازصد باشنده آن به شمول اطفال وزنان وسربازان قوای مسلح به قتل می رسند. آیا این قاتلان کی ها اند ؟ که جناب ایشان خودبرجنایات شان بحیث ریس جمهورخاموش گرفته است؟ نادرشاه درعین حالت خودسری ها وانارشي ها واقع شده بود، نه می توانست درمحاصرهء تما م آن هیاهو های که میراث نظام دزدان سرگردانه بود عدالت را درجامعه تطبیق وعملی کند. تمام اشخاص عالی رتبه دوران امانی که به حق وناحق درزمان وی کشته شدند نتیجه جاسوسی های اشخاص محافظ کار و درباریان که چند قبل سرنخ را با دزدان شمالی گرفته بودند عملی شده است. ازفهوای این پراگراف اشکاراست که نادرشاه برنسل جوان وتعلیمافته اعتماد راستین داشت همین اعتماد وی باعث گردید که توطیه گران باید آزآن درحق ایشان سواستفاده کنند. ولی بایدگفت که،بدون شک غریب بچه جوان وآنهم مجرم آزاد شده از زندان با خویشاوندان اش قربانی شدند ولی توطیه گران وسازمان دهنده گان اصلي قتل باد شاه زنده ویک طرف ماندند ...
درپرگراف سوم همین راپور می خوانیم:
« ۳- نادرشاه درتمام مدت زمان زمامداری اش ازطرف دشمنانش متهم به انجام شدید ترین جنایات بود واین نیز باحیرت تمام قابل یادآوری است که این تخطی هانه تنها درداخل کشوراش جای که این حقایق درآنجا جریان داشت قابل اعتراض بود بلکه درهندوستان نیزقابل اعتراض قرارگرفته می شد. تمام آن تخطی های عام که ازطرف وی انجام شده بود آن همه درباره مخالفین اش بود،مخالفین که ایشان خودبا آنها تعهد عفوه نموده بودند.درراپورسال 1930 کشتن بچه سقو،بحیث (نمونه ازنیرنگ و چال بازی ) یادآوری شده بود ولی اکنون ازمنابع مختلف این معلومات بدست آمده است که موضوع کشتن بچه سقوو همراهانش ازخواسته های قبایل که نادرخان حمایت ازآنها داشت ودرکابل ساکن بودندعملی گردید، اگر نادرشاه خواسته ایشانرا قبول نمی کرد واضح بود که آنها خود شان به امرخود بچه سقورا دار می زدند.عمل بالمثل درحق یکی از سران غلجایی که بالاثرتوجه شخص نادرزیرتداوِی قرارداشت صورت گرفت، شخصیت که جنازه اش توسط هزاران کس ازهواخواهان وطرفداران قبایل بدرقه گردید. واین عمل خود نمایانگر لبریز ساختن حوصله مردم را دربرابر مهربانی های شاه وانمود می ساخت. مثال دیگری نیزمربوط به یکی ازسرکشان غلجایی بود که به شرط تابعداری درآینده موردعفوه قراگرفت ولی ایشان نیزازطرف نیروهای مسلح به قتل رسید. نادرشاه دربرابر توطیه سازان که علیه حکومت قرارداشتند زیرتسلط نهایت ضعیف خود عملاقرارگرفته بود.واین اصل خود می رساند که همه مخالفین تنها یک چانس ندامت وتوبه راداشتند نه دومی.درنتیجه قتل غلام نبی نمونه ازتشدد مستبدانه عملی ومغایرتمام ایده های متمدن بود، ولی الزام ملامتی وتعهد شکنی همه بردوش وجهت غلام نبی بود. موضوع عهد شکنی قصدی شاه متوفی به اندازه کافی وبحیث یک حقیقت ساده قابل درک بود طوریکه در اخرزمامداری وی موضوع عفوکردن وی ازطرف شماری ازافراد مانند عبدالهادی داوی و لوحانی فقیربه گونه زیرکانه وموشگافانه تایید شده بود.»( راپوریادشده آرشیف ملی هند)
بازهم یک نکته این پاراگرف راپوررا نباید فراموش کرد آن اینکه راپورخود نکات ضدونقیصی زیادی داشته است ازینرو خواننده را به یک نتیجه قاطع وقضاوت درست نمی رساند بطورمثال می گوید که مخالفت ها وعلل آن همه محصول مهرباني های شاه بوده اگرایشان دراحکام خود ازقاطعیت تام کارمی گرفت درین شکی نبود که چنین اتفاقات درمقابل اش رُخ نمیداد، واینکه قتل غلام نبی خان را مغایرتمام ایده های متمدن میداند ولی نمی گوید که مشکل درکدام طرف بود،کی ملامت بود شاه ویا غلام نبي خان ؟ دیپلومات انگلیسی ازجریان مکالمه غلام نبی خان با نادرشاه که آنهم توسط سفارت انگلیس درکابل ثبت تحریرشده ودرآرشیف ملی هند وجود دارد وکاپی آن نزد من محفوظ است نه آگاهی دارد ونه هم بااین بخش ازاین راپورکه به مقامات خود فرستاده هم سانی دارد.به اساس همان مشاجره لفظی میان نادرشاه وغلام نبی خان،غلام نبي خان آنقدرهیجاني شده است که دست به اسلحه می برد ومحافظین شاه درراس زمری خان برغلانبي خان هجوم آورمی شود وگپ برازبین بردن مردی که شاه امان الله خان وی را درمصاحبه اش که قبلآ یاد آورشدیم گاري بالدي ایتالیا نامیده بود می رسد.(گزارش همان مشاجره را نیزبا دوستان شریک خواهم کرد.)
دربخش چهارم راپور آمده است:
«۴ـ انواع وحتی تناقض وناجوری وضعف های منسوب به نادرشاه نه تنها ازطرف هموطنان خودش آشکارشده بود بلکه ازطرف منتقیدین خارجی نیز قابل سوال بود ومی گفتند که به مشکل می توانیم کرکتروی را تخمین نمایم.بروی این الزام نیزبود، طورمثال اختناق وکشتارتوسط استخبارات کابل و وانمود ساختن خود بحیث "یک کشش نمای انگلیسی نه شاه افغان" با ابرازچهره فزیکی ترسووبا بی اعتنایی احمقانه،همراه با خطروبیم.این الزام نیز بروی است که بخاطر تصرف کردن تاج وتخت بنام رویکار آوردن دوباره امان الله خان نیزعمل فریبکارانه را انجام داده است.درحالیکه باید این کاررا ازسیاستمداربنگالی میاموخت که چنین عمل را باغرور وبیهودگی مرتکب شده بودند.خوشم که اکنون درباره مدت دوران کار ووظایف ایشان نیزاشاراتی داشته باشم.طوریکه یکباردر 1924 ازوظیفه برکنارشدودوباره درسال 1929وقتی ایشان داخل سرحد افغانی شد وتلاش های بخاطرازپا درآوردن بچه ی سقو انجام داد وسه سال دوره حکومت وی است که نشان گذاری وبیانگری کرکتر واهداف وی را وانمود می سازد.» (راپوریادشده)
بازهم برمی گردیم، واین سوال رامطرح می سازیم که چرا نادرشاه در۱۹۲۴ از وظیفه اش سبک دوش شد ؟ باید گفت که نویسنده راپوربغاوت جنوب را مدنظرنگرفته ودرعین زمان این را نیزنمی داند که بعداز سال ۱۹۲۴ تفاوت ها واعتراضات شماری ازدولت مردان نامور حکومت مانند طرزی، لودین وشماری دیگرآغازگردید واین مقدمهء بود که به مرور زمان اولین ضربه بی اتفاقی در دستگاه امانی ازهمین سال آغازگردید. وگفته های دیگری نیزدرباره عزل نادرشاه درآن سال وجود دارد که باید نوشته شود.
دربخش پنجم نامه می خوانیم :
« ۵ـ من فکرمی کنم قبل ازاینکه وی بنابرعدم توجه به خواسته های خود،اصول و پرنسیب های شخصی،زندگی شخصی وحتی زندگی فامیلی خود را درمعرض قربانی قراردهد. سال های را که ایشان در اروپا سپری کرده بود،بازهم بحیث یک افغان نتوانست غرورخود باضعف روبرو سازد،ولی باین خصوصیت اش توانست تفکرونظریات خودراطوری عیارسازد تا بتواند آنچه راکه انجام دهد مطابق منافع ومصلحت وخدمت به وطنش گردد.واین هم چند ماه قبل ازدرگذشت وی بود که حکومت هند نیز پالیسی وی را (خدمت نامحدود) دربرابرخود ودربرابرحکومت هیزمجستی برجسته تعریف وتوصیف نمود.اگرچه ده سال قبل ایشان دربین قبایل مرزهند بحیث یک قهرمان شهرت یافته بود ودلیل اش درحقیقت این بود که ایشان درموقع جنگ سوم افغان درراه تحقق ویکپارچگی قبایل مربوط به قلمرو هندی نیزبخاطردفاع کشوردربرابر تعرض ممکن انگلیسی تلاش بخرچ داده بود.ایشان درزمان زمامداری خود نیزدرک می کرد وپی میبرد که خطر جدی متوجه برای افغانستان ازطرف شمال است نه ازطرف شرق،ازینروباید منافع افغانستان وانگلند براساس یک ضرورت تشخیص وتسجیل گردد، بادرنظرداشت این اصل می توان وی را درسایه تعهدات وخاطرآرام ومحتاطانه اش برای حکومت هیزمجستی مصدرخدمات احسن وضروری پینداشت.طوریکه درسال های 1930 و 1931 آن زمانیکه افریدی ها خواستار کمک وی درمقابل حکومت هند گردیدند،ایشان ناچاردست به اقدام زد که خود را باعکس العمل جدی مامواجه نسازد،ناچارشد،تلاش بخرچ دهد تاراه بیرون رفت آسان را ازطریق نوشته های دورو دراز وپیچ درپیچ که ازاصول اش بود وانمود سازد.که این اصل وی درارتباط با توجه به حساسیت وی نسبت به افکارعامه زیادترقابل توجه بود. » ( راپوریادشده)
دربخش ششم این نامه می خوانیم :
« ۶ـ موضوع دیگرغریزه طبعی وی بسوی صداقت وی است آنچه راخودش بنام( پالیسی یک جتلمین ) یادمی کردوآنچه راکه برای من تشریح کرده است این بود که:خدمت باید شود، نه به عنوان شمابل توسط شما،واگرصداقت نیزدرراه خدمت نتیحه ندهد درین صورت نیزنباید راه تردید تدریجی رادرنظرگرفت. سوق نمودن قبایل قلمروهندی بسوی کابل نیزمهک این گفته رابخوبی وانمود می سازد.قبل ازآنکه درین راستا گام عملي بردارد،وی مرا ازاین اقدام خود آگاه ساخت وآنرا برایم تنها نوشت.وقتی دریافت که این عمل ازطرف حکومت هند با اخطاروعکس العمل جدی روبروگردید، درین صورت بخاطرکه خود را ازمعامله دورنگهداشته باشد موضوع حفاظت فامیلی خودرامطرح کرد، بخاطرکامیابی این توطیه ومکر،وی امرگوله باری برخانم های فامیلی خود درارگ دادواین کاررانیزدرجمع طرحه های خنده آوربحساب گرفته شد.» (ادامه راپور )
نویسندهء راپوربازهم مسوولت تاریخي استعمارخودرا درلای وفاداری نادرشاه به منافع ملی وتاریخی را نظراندازي می کند. قبایل که بالاثرتوطیه منفوردیورندازپیکراین خاک جدا شده آنرا نام قبایل هندی می دهندو آنچه نادرشاه درمقابل وحشت سقاوی در زمان نجات کابل به کمک اقوام جنوب انجام داد‌آنرانیزدرست توجیه نمی کند.عمل که نادرشاه بخاطرنجات وطن ازجهال ودوزدان قرن بدون آنکه مشوره انگلیس را طوریکه نویسنده راپورآنرا درنظرگرفته انجام داد وازآن موفقانه بدرآمد. بخاطرتوضیح بهتراین اصل ناگزیر به پراگراف هفتم مراجع کنیم که درآن می خوانیم :
بخش هفتم نامه:
«این هم طرح خنده آوری بود که وی درمحضرعام وخاص دربیانیه های خودمی گفت که ایشان هرچه می گوید،درباره ضرورت های افغانستان می گوید نه درباره خود، وی برای این مامول بحیث یک وسیله ازطرف خدا برای خدمت به مردم وکشورش انتخاب وموظف شده است.این گفتهءوی نیزدربرابرگوش های شنونده غربی چیزی بود نا آشنا وغیرقابل تحمل.»(ادامه راپور)
درباره باید دوسوال را مطرح کردیکی اینکه کدام زمامداردرطول تاریخ گفته است که وی برای خود کارمی کند نه برای مردم ؟ ودوم اینکه گوش شنونده غربی معنی اش چه ؟ ویا برای شنونده غربی نا آشنا وغیرتحمل معنی چه ؟ باید گفت که این پرگراف نویسنده با گفته قبلی اش درتضاد اشکاربا روابط دیپلوماتیک اش با دربارنادرشاه قراردارد. ولی چون نامه، نامهء محرم نماینده انگلیس درکابل است تنها ما آنرا بخاطرآگاهی خود وعلاقه مندان تاریخ دورنادرشاه درینجا ذکرمی کنیم. ورنه آغازاین نامه با انجام آن دریکسانی قرارندارد وبرروال ضدونقیض طرح گزارش کرده است.بخش هشتم نامه را مرورمی کنیم:
بخش هشتم نامه
« وی همشه درباره صحت خود با پریشانی روبروبود،با آنکه وی همیشه نشان می داد که وی ازمرگ نمی ترسد.ولی معلوم بود که وی ازبیماری هادرترس ووحشت بود. این اصل باعث شد که وی همیشه در فکرو ایجاد موسسات صحی گردید ودرجریان سالهای اخیرخود توجه جدی خود رابسوی ایجاد شفاخانه ها ومکاتب طبی پرداخت. تعلیم وتربیه که یگانه چاره نجات مردم اش ازوحشت وجهالت بودوایشان خود دیوانه واردرپی ایجاد وگسترش آن بود چندین باربرایم این آرزوی اش را ابرازداشت ومی گفت که اگرحتی درین راه خطرمرگ وی را تهدید هم می کند ایشان به جای اشتراک درمراسم نظامی حق اولیت را به محفل توزیع شهادتنامه خواهد داد» (ادامه راپور )
من ازابرازنظردرباره این پراگراف خود داری می کنم بخاطرکه مکتب دوستی ومعارف پروری نادرشاه بدون شک حقیقی بود که حتی آنرا با قربانی خود تشویق وترغیب نمود.
بخش نهم نامه
« ۹ـ به همین سان ایشان همیشه آنچه را که درمحضرعام ومراسم خاص می دید می ستود ، دردیدوادیدهای شخصی، وی شخص بود نهایت بی تکلف وبی غرور، وی صاحب شکوه وخصلت طبعی بود، گاهی هم درگفتاروسخن رانی خودبه شیوه تهدید وتوهین صحبت نمی کرد. وصاحب این توانمندی بودکه مخاطب خود را طوری جرات دهد تادرحضورایشان که آنرا(برخورد شاهانه) می نامید خود را آرام و آسوده حال احساس کنند. وحتی ساعت ها با ایشان مانند دوست دیرینه به صحبت می پرداخت. درباره تمایل شان درباب کرکترانگلیسی ایشان وبرادرهای شان نظربه تجاروب که ازجریان زندگی شان دراروپا سپری کرده بودهمیشه محترمانه بود طوریکه ازطی دل درین راستا همیشه ابرازمی داشت ومی گفت "هیچکس بدون انگلیس توان انجام این را ندارد" درباره زندگی شخصی وی چیزِی که قابل یاد آوری بود این بود که ایشان باعنعنات اسلاف خود درتقابل قرارداشت همین امرباعث گردید تا ازین نارسایی وی علیه ایشان کارگیرند و وی راجانشین نامناسب قلمداد نمایند.» (ادامه راپور)
براین بخش نیزتبصرهء ندارم ولی بایدازعینک یک انگلیس آنرا دید ولی پایان بخش که گویا باعنعنات اسلاف خود درتقابل بودخوداصل است قابل تامل ؟
بخش دهم نامه
« ۱۰ـ بایدگفت که بحیث یک زمامداردستاوردهای ایشان نیزقابل یاد آوری است که نباید آنرا نا دیده گرفت،وسزاواراست تا با جزیات روی آن نیزبحث صورت گیرد.درباره این کافی است تایاد آورشوم، زمانی که وی درماه اکتوبر1929به کابل رسید،اردوازبین رفته بود،خزانه به کلی خالی شده بود،وسراسر کشوردرمعرض بی قانونی قرارگرفته بود،درظرف چهارسال توانیست اردوی 40000 چهل هزاری را ایجاد نماید،سه گروه سرکش وباغی راموفقانه ازبین برد،احداث سرک برهندوکش،ایجاد سستم مالیاتی نقدی آنچه که درزمان امان الله خان نیزرویکارنشده بود وایجاد واحداث شاهراه های با امن درسراسرکشور که گاهی درقبل نشانه ای ازآن وجود نداشت. یگانه کمک خارجی که درزمان خود بدست آورد آن عبارت ازده هزار تفنگ و180 هزارپوند کمک حکومت هندبود که درسال 1931 عملا اجراگردید.این کمک خوب وسخاوتمندانه ای بود ولی بامشکل میتوان گفت که این برای بازسازی و برحالی نظم یک کشوردرحال تزلزل که ازلحاظ مساحت وسیعترا فرانسه است کافی خواهد بود.» (راپوریادشده )
بخش یازدهم نامه
« بقای اداره که توسط نادرشاه ایجاد گریده بود وآنرا ازموفقیت های بالاترخود می شمرد، باآنکه درباره چیزی گفتن قبل ازوقت خواهد بود ولی با آنهم میتوان گفت که، برای جانشیني موفقانه پسرش که شماری ازانتظارزیاد وتحریف آمیز توصیف کرده اند ولی با آنهم نشانه ازامیدواری دررابطه موجوداست.وهم درضمن باید دیده شود که شاه جدید وکاکاهای اش توان آنرا دارند که راه وطرق مدرن را که نادرشاه طرح ریزی کرده بود ادامه خواهد داد یاخیر؟ وخواهد توانست که بخاطرمنافع ملت وکشورروحیه تنگ نظری ها وبدنیتی هارا کنارگذارند.خطردومی که با مشکل میتوان آنر ستود، آنعبارت ازادامه ای قتل های مشابه که امکان دارد به گونه مرض ساری یکباره آغازوبا وحشت خود ادامه یابد تا سرحدی که بالاثرعوامل گوناگون به ختم تمام فامیل اش انجامد. شماری به این باوراند که قتل شاه خود جنبه ی شخصی دارد که درنتیجه انتقام شماری ازآنها انجام گردید که اکنون برایشان لذت بخش نیزگردیده است.ولی درآینده نزدیک معلوم خواهد شد که ازاین دو نظر کدام یکی درست خواهد بود؟»
(سند (559. اف 33 ) بخش خارجه ۲۹ نوامبر ۱۹۳۳ )
نتیجه:
بالاخره طوریکه درختم راپورنیزواضح شد، که قتل نادرشاه جنبه شخصي دارد واین توطیه بود که دربین دربارطوریکه درقبل نیزاشاره کردم طرح ریزی شده بود، غریب بچهءجوان بنام عبدالخالق که به دروغ قهرمان قلمداد شده است، قهرمان نی بل یک جانی وزندانی بود که بالاثرتوطیه وسیعی که ازطرف درباریان موجود واسبق راه اندازی شده بود وسیله قرارگرفت وشاه راازعقب پسرعلی احمد جان نه جای دیگر؟ که می فهمیدند وی راموردالطاف خود قرارمی دهد مورد اصابت فیرقرارداد. امیدوارم که نویسندگان وتاریخ تحریف کننده گان معززکمی متوجه تخطی های بی مورد خود شوند وآنچه درباره قاتل نادرشاه که خود جانی ومجرم بوده واززندان به وسیله وواسطه رهاشده است تجدید نظرنمایند وخود را بانوشته های پوسیده وتفرقه افگنانه شان درزمرهء نفرین شدگان ومسخ کننده های تاریخ ومردم قرارندهند.
____________________
اسناد نشان می دهد که:
قاتل نادرشاه قبل ازقتل وی مجرم و زندانی بود!
براساس یک سند جدید آرشیفی
(سند (559. اف 33 ) بخش خارجه ۲۹ نوامبر ۱۹۳۳ آرشیف ملی هند)
نوشته : پروفیسور عبدالخالق رشید استاد پوهنتون نهرو – هند
