خانواده اولین و مهم‌ترین نهاد در تاریخ فرهنگ و تمدن انسانی است و اولین مدرسه ای است که انسان در آن تعلیم می‌یابد و با اصول زندگی اجتماعی و روش تفاهیم با دیگران آشنا می‌شود. خانه، فضایی است که در زیر سقف آن ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی از نسلی به نسل دیگر منقل می‌شود و اسباب رشد عاطفی، اخلاقی، اجتماعی افراد فراهم می‌گردد.
خانواده یکی از نهادهای مهم و اولیه در جوامع است که به رغم تغییر و تحولات اساسی در اهداف و کارکردها، همچنان پابرجا و استوار باقی مانده و اهمیت اساسی خود را حفظ کرده است. خانواده مأمنی مناسب برای تأمین امنیت و آرامش روانی و رفع نیازهای مادی و روحی و روانی اعضای خود و محلی مناسب برای رشد و جامعه پذیری آنان است. پرورش فرزندان و برآورده ساختن نیازهای عاطفی افراد و آماده سازی فرزندان برای ورود به اجتماع در بستر خانواده شکل می گیرد.
خانواده را می توان نهاد واسطی بین فرد و جامعه دانست که در عین تأثیرپذیری از آن دو، بر آن ها تأثیرگذار نیز هست. خانواده متشکل از اعضایی است که ارتباط تنگاتنگ با یکدیگر دارند. از سوی دیگر ارتباطی قوی بین خانواده با جامعه وجود دارد. یکی از پایه های جامعه سالم، خانواده سالم است. به بیان دیگر، یکی از عوامل سعادت و تکامل یا سقوط و فروپاشی جامعه را می توان در چگونگی خانواده ها دید.
بدون شک در عصر حاضر نظام خانواده دچار مشکلات و چالش های اساسی گردیده، به طوری که گاه اساس و تمامیت آن زیر سئوال رفته است. تحولات اخیر مشکلات عدیده ای را برای خانواده در جهان و از جمله در افغانستان و کشور های همسایه ما به وجود آورده است. افزایش روز به روز طلاق، اختلافات خانوادگی، فرزندان بی سرپرست، بزهکاری جوانان همه نشان از ضعیف شدن خانواده است.
گاهی سخن از محکومیت سلطه جویی خانواده مدرن بر اعضایش می رود و نهاد خانواده بیماری زا تلقی می شود. گاهی خانواده محکوم می شود به دلیل ظلم و ستم علیه زنان و مانعی برای رشد اعضای خانواده تلقی می شود. در برابر این امواج، تعداد اندکی آرزوی محو کامل خانواده را دارند و حل معضلات را در نابودی خانواده می دانند. گروهی در پی گزینه هایی برای شکل های کنونی نظام خانوادگی بودند و از انواع و اشکال مختلف خانواده سخن می رانند؛ و گروهی دیگر به جستجوی اصلاح و ترمیم و نه تخریب برآمده اند. به طور عینی تر می توان گفت، دسترسی جوانان به فضای مجازی، تغییرات زیاد در موقعیت زنان در جوامع امروزی و دستیابی به منابع اقتصادی ناشی از کار خارج از خانه و تسخیر فضاهای جدید اجتماعی توسط آنان، ساخت قدیم خانواده را دگرگون کرده است و ضرورت پیدایی تعادلی نو را در خانواده ایجاب می کند.
وسایل ارتباط جمعی از مواردی است که تأثیر شگرفی بر خانواده داشته است. ورود وسایل ارتباط جمعی باعث شده است که ساعات حضور اعضای خانواده در کنار یکدیگر به خواندن روزنامه، شنیدن رادیو، دیدن تلویزیون و مرور اینترنت سپری شود و بدین ترتیب کانون توجه از درون خانواده به پدیده های خارج از خانه انتقال یابد.
از موارد دیگری که در دوران اخیر بر نهاد خانواده تأثیراتی داشته است افزایش روند دولتی شدن امور یا سپردن بسیاری از کارکردهای خانواده به دولت و سایر نهادهای اجتماعی است. این امر هم سبب کاهش روابط خویشاوندی و هم سبب اهمیت مسائل عاطفی در خانواده و عدم ارضای نیازهای فردی اعضای آن گردیده است. افزون بر این، مسائل زیادی از جمله اعتیاد، افزایش طلاق، افزایش و هاهش سن ازدواج تأثیر منفی می گذارند. همچنین جهانی شدن و افزایش روابط بین کشورها، الگوی مختلفی از روابط خانوادگی را برای مردم مطرح ساخته و عرصه را برای انتخاب الگوهای مختلف زندگی با مسائل ناشناخته برای مردم باز کرده است
