قرن هاست که علمای طب برای کشف اسرار اینکه چگونه انسان واقعات گذشته را بیاد می آورد و چگونه راجع به آینده می اندیشد، کاوش های را براه انداخته اند. درین مورد حقایق زیادی کشف گردیده ولی اسرار زیادی نامکشوف مانده اند. از قدیم الایام بدین سو مردمان در جوامع متعدد می فهمیدند حفظ و بیاد آوردن آموخته ها در طفولیت و جوانی خیلی ها آسان و بعد از سن پنجاه سالگی رو به زوال میگردد. درین اواخر خواستم که زبان عربی را بیاموزم ولی درک کردم که سرعت آموزش عربی نواسۀ چهار ساله ام بمراتب از من بیشتر است. گرچه این پدیده را می فهمیدم ولی کندی زیاد بیاد آوردن لغات نو آموخته مرا وا داشت که صحت مغز خودرا توسط داکتر آزموده بیازمایم. معهذا در ضمن سفری (جولای 2017) به امریکا در شهر Louisville با متخصص امراض دماغی، محترم Robert Friedland دیدم. بعد از تکمیل تست های لابراتواری و تحلیل حالت مغز توسط MRI، متخصص مذکور مرا اطمینان داد که همه چیز نارمل است. محترم Friedland معلومات خیلی ها پر قیمت راجع به جلوگیری خرابی حافظه را با من شریک ساخت که یقین دارم برای شما خوانندۀ عزیز در هر عمر و شغل که هستید، مفید خواهد بود.
قبل ازآنکه داکتر مذکور نسخه ای جلوګیری از خرابی حافظه را تشریح نماید، اشاره به نتایج تحقیقاتی نمود که نشانداده که فراموشی موضوعات نه چندان مهم کار طبیعی و ضروری مغز انسان است. این عملیه ای مغز برای آموزش موضوعات جدید ضروری میباشد.
برای نگهداری قوای مغز انسان داکتر فریدلند بر چند موضوع اصرار زیاد با دلایل ثقۀ علمی داشت که یکی آن صحت نگهداشتن ملیون ها حیوان مایکروسکوپی مفید داخل امعاء انسان اند. این زنده جانها موادی را ترشح می کنند که برای حافظه، تعقل، نو آموزی و احساس خوشی انسان ضروری اند. این مایکروب های مفید توسط بعضی امراض و استعمال دواهای انتی بیوتیک (Antibiotics) خیلی ها کم گردیده یا از بین می روند ولازم است بعد از استعمال چنین دواها هر چه عاجل برای زرع آنها بکوشیم. غذای این مایکروب ها الیاف چون سپغول، پوست میوه جات، حبوبات و سبزیجات است. در غذای چون ماست برخی ازین مایکروب ها موجود اند و اکنون کپسول های چنین مایکروب ها نیز در دواخانه ها عرضه میگردند. کسانیکه تنها غذا های را مصرف می کنند که فاقد الیاف باشد (مثلاً گوشت)، نوع و تعداد این مایکروب های بس مفید خیلی ها کم میگردد و لذا داکتر فریدلند توصیه میدارد که که روزانه باید غذاهای غنی از الیاف مصرف گردد.
داکتر فریدلند گوشت سرخ (گاو و گوسفند) را به صحت مغز مفید نپنداشته و در عوض گوشت مرغ، ماهی، حبوبات، مغز چهار مغز و پسته و سبزیجات را توصیه میدارد. داکتر مذکور سپورت بدنی و مغزی را عوامل خیلی ها کلیدی برای نگهداری صحت مغز و اعصاب تعریف کرد و درین مورد یافته های علماء را با من شریک ساخت. دلیل اینکه سپورت قوای مغزی انسان را تقویت میدارد، اینست که سپورت بدنی باعث ترشح مادۀ بنام Brain Derived Neurotropic Factor یا BDNF در مغز گردیده و این ماده باعث بوجود آمدن اعصاب جدید در مغز میگردد.
علاوه بر سپورت بدنی، گرفتن روزه نیز مادۀ BDNF را در مغز بلند برده و اعصاب و حافظه را صحت مند نگهمیدارد. مغز انسان برای فعالیت فکری به انرژی زیاد ضرورت دارد و از دو نوع مواد غذائی برای تولید انرژی استفاده میکند که یکی آن گلوکوز (شکر) و دیگر آن کیتون است که از استقلاب شحم بوجود می آید. تا وقتیکه گلوکوز در بدن موجود است، مغز فقط از سوختاندن گلوکوز انرژی مورد ضرورت خودرا تامین میدارد. در حالت روزه وقتیکه تمام ذخیره های گلوکوز را بدن بمصرف رسانید، نوبت به استفاده از شحم ذخیره شده در بدن می رسد.
وقتیکه مغز برای تامین انرژی خود از شحم کار می گیرد، اجزای هضم شده شحم مادۀ بنام کیتون را تولید میدارد. موجودیت کیتون در مغز باعث تولید مادۀ BDNF گردیده که برای صحت مغز و اعصاب مفید است.
در مورد سپورت مغزی (فکری) داکتر فریدلند فعالیت های چون نوشتن مقالات، حل معادلات حسابی، تفکر در خلقت و مراقبه (Meditation) و غیره را مهم دانسته و فعالیت دوام دار چنین تمرین ها را توصیه می دارد.
از جمله عوامل مهم دیگر که ارتباط با خرابی حافظه و مرض جهان الشمول حافظه بنام ښښAlzheimers دارد یکی آن مشکلات خواب است. کسانیکه مرحله عمیق خواب شان بسیار کوتاه بوده و این مشکل شان دوام دار باشد، بمرور زمان به خرابی حافظه و مرض ښښAlzheimers روبرو میگردند. خواب عمیق برای دور کردن مواد سمی مغز ضرور است. جمع شدن این مواد سمی که بنام Amyloid Plaques یاد میگردد. مهم ترین سبب مرض Alzheimers میباشد.
برای داشتن خواب عمیق یک تعداد از فکتورها مفید ثابت گردیده است:
1- صرف غذا سه ساعت یا بیشتر قبل از وقت خواب.
2- سپورت بدنی برای خواب آرام و عمیق مفید است ولی بهتر است که سه ساعت قبل از وقت خواب انجام گردد.
3- نوشیندن نوشابه های کافین دار در برخی از اشخاص خواب را مختل می سازد، این نوشابه ها شامل قهوه، چای، کوکاکولا و چاکلیت سیاه میباشد.
4- روشنی زیاد در اطاق خواب، گرمی هوای اطاق وصدای بلند از جمله عوامل دیگر اختلال خواب اند. بهترین درجه حرارت در هنگام خواب بین 19 الی 22 درجه سانتی گرید است.
5- دیدن فلم ها بر روی تلویزیون و کار با کمپیوتر قبل از رفتن بخواب نیز خواب را نا آرام می سازد.
قابل یادآوری است که انسان هم به نور (در روز) و هم به تاریکی (در شب) ضرورت دارد. نور آفتاب در هنگام روز و تاریکی در شب فکتور مهم برای فعالیت طبیعی غدۀ ای در مغز بنام "پایه نیل" میباشد. ترشح هورمونی بنام Melatonin توسط غدۀ مذکور در هنگام شب باعث خواب انسان میگردد. لذا اطاقیکه در آن روشنی زیاد است، اکثراً مانع ترشح این ماده گردیده و خواب را نا آرام می سازد.
6- عامل دیگریکه بر فعالیت غدۀ "پایه نیل" اثر گذار بوده وخواب را نا آرام می سازد، موجودیت امواج برق (Electromagnetic Field) یا EMF میباشد. این امواج توسط تیلیفون موبایل، رادیو، لین های برق و غیره سامان آلاتیکه نزدیک (کمتر از یک متر) بستر خواب ما قرار گرفته بر غدۀ "پایه نیل" اثر کرده و مانع ترشح هورمون Melatonin میگردند.
7- نوشیدن الکول و کشیدن سگرت که اضرار متعدد صحی دارند، خواب عمیق را نیز مختل میسازند.
8- تنفس عمیق قبل از خواب (در بستر) و احساس ممنونیت و شکران از نعمات بی حساب خالق لایزال، غالمغال مغز را که بعضاً مانع به خواب رفتن انسان میگردد، دور نموده و خواب را آرام می سازد.
عامل دیگریکه ارتباط محکم با حافظه و جلوگیری از مرض الزایمر دارد، ویتاین D میباشد. مهم ترین منبع ویتامین D تابش اشعۀ آفتاب بر جلد انسان است و مقدار از ویتامین D در غذا های چون روغن ماهی، تخم مرغ (زردی)، پنیر و جگر موجود اند. روغن ماهی مقدار خوبی ازین ویتامین را داشته ولی انسان نمی تواند ویتامین D کافی مورد ضرورت خود را از غذاهای دیگر اخذ بدارد. اما روزانه 15 دقیقه تابش آفتاب برجلد برهنه انسان (دستهای لوچ الی آرنج ها) مقدار کافی این مادۀ فوق الذکر مهم برای صحت را در بدن از کلسترول موجود در تحت جلد انسان تولید میدارد. بهترین اوقات استفاده از آفتاب بین ساعات 10 بجه قبل از ظهر الی 2 بجه بعد از ظهر است. شستن جلد معروض شده به آفتاب نباید برای 24 ساعت توسط صابون شستشو گردد ولی شستن توسط آب مانع تولید ویتامین D نمیگردد. برای کسانیکه طرز زندگی و یا محیط زندگی شان اجازۀ نشستن در آفتاب را نمیدهد و هم غذای شان بسیار غنی از گوشت و روغن ماهی نیست، توصیه اینست که ایشان ویتامین D3 خودرا از کپسول های ویتامین D3 اخذ بدارند.
روزانه به اندازۀ 2000- 5000 (IU) ویتامین D3 ضرورت عادی انسان را رفع می سازد. کسانیکه ویتامین D3 خودرا از کپسول می گیرند، لازم است به مقدار 100 مایکرو گرام ویتامین K2 و 400 ملی گرام مگنیزیم (Magnesium Threonate) را نیز روزانه بگیرند. لازم به تذکر است که ویتامین K2مجزا از ویتامین K میباشد و باید ویتامین K2 استعمال گردد.
ویتامین K2 و مگنیزیم برای فعالیت درست ویتامین D3 ضروری میباشد. کسانیکه ویتامین D3 خودرا از آفتاب می گیرند، کمتر ضرورت به اخذ ویتامین K2 دارند ولی استعمال مگنیزم خیلی ها مفید است. مقدار کمی از ویتامین K2 در مسکه و پنیر خاص بنام Gouda موجود است. غذا های غنی از مگنیزیم عبارت از تخم گل روز گردان، تخم کدو، پالک، حبوبات، چهارمغز و پسته میباشد. مردم زیاد جهان به کمبود مگنیزیم دچار اند، زیرا جذب مگنیزم در شکم از غذا آسان نیست و از آنست که اکنون مواد مایع مگنیزیم عرضه بازار گردیده تا انسان مگنیزیم خودرا از مالیدن این مایع (Magnesium oil) بر جلد بگیرد.
مگنیزم جزء 300 تعامل کیمیاوی در بدن است ولذا کمبود آن باعث امراض متعدد بشمول خرابی حافظه میگردد. اعراض فزیکی کمبود مگنیزیم بشکل کمی انرژی بدنی (خسته و مانده) و تشنج (انقباض شخ ماندن) عضله ها مخصوصاً عضله های پاها ظهور می کند.
مادۀ دیگری غذائی که رول مهم در تحفظ حافظه و صحت قلب و اوعیه خون دارد، عبارت از شحم امیگا– 3 میباشد. امیگا– 3 در روغن ماهی، روغن حبه زغیر (Flex Seeds)، چهار مغز و مقدار کمی هم در سبزیجات تیره چون پالک موجود است. این شحم برای نمو درست مغز طفل در رحم مادر فوق العاده ضروری بوده و کمبود آن باعث کندی نموی مغز اطفال میگردد. این شحم برای صحت انسان از مرحلۀ حیات در رحم مادر الی آخر عمر ضروری میباشد.
و بالاخر برق طبیعی زمین برای صحت حافظه و صحت عمومی بدن خیلی ها مفید ثابت گردیده. چارج هایکه روزانه از آنتن های رادیو، تیلیفونها، تلویزیون ها وغیره جذب بدن میگردند، مشکلات صحی را ببار می آورند. تماس بدن برهنۀ انسان (پاها) با زمین برهنه چارج های برقی جذب شده در بدن را خنثی می سازد. بهترین تماس با زمین قدم زدن با پاهای برهنه بر چمن خانۀ تان و یا ریگ لب دریا ویا بحر است. تماس دست با درختان و سبزیجات که بزمین ارتباط دارند، نیز مفید است. اکنون بوت های عرضه بازار گردیده که برق زمین را اجازه می دهد که به پاها برسد.
خلاصه
نگهداری مغز انسان از فکتورهایکه باعث اخلال و خرابی آن میگردد، حفظ بهترین نعمات الهی است. مصرف الیاف غذائی برای تقویت مایکروب های مفید معده، سپورت بدنی و مغزی، تمیز نگهداشتن دندانها، گرفتن روزه، خواب عمیق، استفاده از آشعۀ آفتاب، خوردن غذاهای غنی از امیگا-3 و مگنیزیم و استفاده از برق طبیعی کره زمین از جمله عادات و فعالیت های اند که برای نگهداری صحت مغز و بهبود حافظه اهمیت بسزای دارند. این فکتورها هچنان برای صحت عمومی انسان مفید و ضروری ثابت گردیده اند.
بامید صحت خوانندۀ عزیز
دکتور فیض الله کاکر سفیر افغانستان در دوحه، قطر
۹- آګست ۲۰۱۷
