پښتانه او شمال- لويديز پوله
پښتنو له لومړي سر نه د هند په سياست كې ډير مهم رول لوبولى دى. د پښتنو د سيمې جغرافيايي موقعيت دوى ته د هند د چوكيدارانو نوم وركړى دى. جواهر لال نهرو ددغې سرحدي سيمې په اړه داسې كښلي: ( تر كومه چې ما لوستي دي، د داستانونو، حماسو، جرئت او بغاوتونو ددغې ځمكې منظره زما مخې ته راځي، بيلابيل انځورونه كاږي چې زما ذهن پرې ډكيږي. زموږ ددغې سرحدي ځمكې ماضي څوك هيرولاى شي او يا يې حال چې د هند لپاره له اهميت نه ډك دى؟
زموږ لپاره چې د هند په نورو برخو كې اوسيږو، مهمه ده، چې ددغې سرحدي سيمې د خلكو په اړه لا زيات معلومات ولرو، دوى څه احساس كوي، څه فكر كوي او څرنګه عمل كوي او د هغې راتلونكې په اړه چې دوى يې په تمه دي. د بيلابيلو عواملو له مخې په ځانګړې توګه د بريتانيا د پاليسۍ په بنا سرحد ايالت او قبايلي سيمې له نور هند نه د ډيرې مودې راهيسې عايق ساتل شوي دي او د رمزونو او خشنو اعمالو ځمكه بلل شوې. يو رواني حصار چې په جهالت او ويرې بنا دى، په قصدي توګه زموږ د بهرنيو واكمنانو په واسطه رامنځ ته شوى او يوه داسې پاليسۍ په مخ بول شوې چې نه يوازې د قبايلي خلكو د دوامداره اذيت سبب شوې، همداراز د هند د پيسو او سرچينو د پراخ لګښت سبب هم شوې ده، تردې نه هم ناوړه دا چې په ټوله سيمه كې يې بدبيني ته وده وركړې.
دغه پاليسۍ تراوسه پورې روانه ده، خو هغه حصار له پخوا نه كنډر شوى دى، دغه حصار د هغو بادونو له امله ټكان خوړلى چې په ټول هند كې اوسمهال چليږي او ولسونه له خوب او بې حالۍ څخه را بيداروي.
ملي تحريك له پراخو دښتو غرنيو درو ته پراخه شوى دى او د خيبر تنګيو او درو ته رسيدلى دى. دغه حصار باالاخره د هماغه برجسته سړي عبدالغفار خان په واسطه كنډو شوى، چې خلك يې او موږ ورته په مينه پاچا خان او فخر افغان وايو. كله چې د نن ورځې تاريخ ليكل كيږي، ښايي يوازې د يو څو تنو چې د عامو خلكو توجه يې ځانته راجلب كړې، پكې يادونه وشي، په دغو څو كسانو كې به هم يوه فوق العاده او مخكښه څيره باچا خان وي. سيده ساده، ايمانداره، ريښتنى، له ښكلى او زړه راكښوونكى مخ سره چې توجه ځانته راجلبوي، داسې يو كركتر چې د اوږدو كړاوونو او سختو ازمايښتونو په ترڅ كې ټوكيدلى، له سختيو ډك او ايمانداره شخصيت، څوك چې په خپل ماموريت پوره پوره باوري دى، خو له دې سره سره حليم، لطيف، له پوره ملايمت سره داسې يو كس چې هر څوك يې د طبعيت ليواله دي. وګورئ هغه د خپلو خلكو په منځ كې، چې چارپيره ترينه راتاوو دي. په تاثر او تحسين سره ورته ګوري او هغه ورته په خپلې محبوبې ژبې خبرې كوي، كه څه هم ښايي اكثره وخت په خپلو خلكو منت وكړي، د خپلو احساساتو لپاره، خو د هغه غږ نرم، ملايم او له شفقت نه ډګ دى. وګورئ هغه يو ځلې بيا له وړو ماشومانو سره، د هغه سترګې ځليږي، ځكه چې له ماشومانو سره لوبې كوي او د هغه په سخت مخ په بيا بيا خندا خوريږي.)
دغه سرحدي ځمكه د هند د تير تاريخ د مهم مطلب په توګه ښايي له بيلابيلو لارو بيا هم د اهميت وړ رول ولوبوي. دا په تيرو زمانو كې د اسيا د دريو سترو كلتورونو د اتصال سيمه وه، د هندي، چينايي او عربي. دلته يونان له هند سره په كلتوري ملګرتيا او فلسفي همراهۍ كې يو ځاى شوى دى. له همدې نفرت انګيزې او تراوسه پورې د هند له دروازې، خيبر درې ډير خلك او نژادونه راځي، دوى په هند كې خپله مشخصه ونډه اخلي او تراوسه پورې د هند دانسانيت په سمندر كې ځانونه ډوبوي. د پيړيو پيړيو راهيسې د هندي كلتور مركز، دغه سرحدي هيواد په ټول هند كې خورا مشهوره وو، كله چې زړورې لښكر كشۍ له جنوبي هند نه راپورته شوې، چې د ختيزو سمندرونو جزيرې او مجمع الجزاير مستعمره كړي او ماليزيا احاطه كړي، نو د كابل د سيند له درې څخه يې ډير څه اخيستې دي.
خو دا د ډيرې پخوانۍ زمانې خبره ده، موږ يو ځلې بيا د اوس لپاره هم همداسې فكر كوو، دا ځمكه ښايي ډير ژر د سترو هيوادونو او غورځنګونو د اتصال ځاى وګرځي. ددې د جدايۍ ورځې تيرې شوې. كه څه هم دا سيمه د صنعت او تعليم له پلوه اوس هم وروسته پاتې ده، خو يو نوى ژوند پكې په راټوكيدو دى، خلك يې راويښ شوي او په غورځنګ راغلي.
ددې سيمې جنوب ته خو يې خپل د هند هيوادوال دي، لويديز ته يې ايران او افغانستان دى، شمال ته يې شوروي اتحاد د نوي تمدن له پيل سره او شمال ختيز ته يې چين دى.
كه له روانو طوفانونو او انديښنو تير شو، راتلونكې لا له پخوا نه ځليدلې ښكاري، يوه داسې راتلونكې چې هند له چين، شوروي اتحاد او د لويديزې اسيا له هيوادونو سره له نږدې تړي.
زموږ سرحد ايالت به د دوى د اتصال ځاى وي او په دې توګه به تاريخ يو ځلې بيا تكرار شي، خو لكه د معمول په شان له يوې مختلفې لارې او پر يوه مختلف پلان .
غفار خان چې د سرحد په ګاندي مشهور دى Man of god و، چې خپل ټول روح يې د خپل مقصود لپاره وقف كړى و. نوموړي له هغه څه نه مختلف وو چې پيښ شول. دا به كافي وي چې درك كړو، پښتنو ته هغه د عدم تشدد په بشپړه توګه له منلو پرته نور څه ورنه كړل. هغه په دې حقيقت افتخار نه كاوه، چې پښتانه ډير ښه جنګيالي دي، هغه د پښتنو د زړورتيا قدرداني كوله خو دا فكر هم ورسره و، چې پښتانه له حد نه زيات د تشويق او تحسين له امله تباه شوي دي. هغه په دې باور و، چې له پښتنو ګټه اخيستل شوې او په جهالت كې ساتل شوي دي.
هغه غوښتل چې پښتون دې له هغه نه چې اوس دى، نور هم زړور شي خو په خپلې زړورتيا دې ريښتينې پوه هم علاوه كړي. او دا د هغه په نظر يوازې د عدم تشدد له لارې ترلاسه كيداى شي.
په ذهن او فكر مستقيم، صادق، ساده، مهربان او نجيب، زړور، ايمانداره او ريښتينى، برجسته شخصيت له دوستانه او زړه راكښوونكي مخ سره، يو داسې كركتر چې په په اوږدمهالو كړاوونو او دردوونكو ازمايښتونو كې رامنځ ته شوى. غفارخان يو فوق العاده عسكر و، چا چې له بهرني حاكميت او استعمار څخه د هند د ازادۍ لپاره مبارزه وكړه.
هغه له دولسو ځلو نه ډير زنداني شوى و، لومړى د انګريزانو او بيا د پاكستانيانو له لاسه. په ۷۷ كلنۍ كې هغه د خپلو لوړو اصولو لپاره بايد د خپل زنداني ژوند ۳۰ كاله منلي وو، خو هغه به هيڅكله ټيټ نه شي.
د پيښور درې سيمه په پخوا زمانو كې د ګندهارا په نوم ياده شوې ده، هلته د يوه بې وسلې زاهد چې يو غښتلي امپراطور ته يې د مبارزې بلنه وكړې وه، غفار خان د زوكړې ځاى دى.
د ګندهارا اصطلاح د لومړي ځل لپاره په Rigveda كې راغلې دې. لكه څرنګه چې له هخامنشي ، يوناني او رومي متونو نه ښكاري، دا د هند په شمال لويديز كې سيمه بلل شوې ده.
په Rigdeva كې ددې سيمې خلك Pakhta بلل شوي دي، چې اوس ورته پښتون يا پټان ويل كيږي. پښتو ژبه په دوه بڼو ده، هغه چې په شمال ختيز كې يې قبايل كاروي او بله هغه يې چې د جنوب لويديزو سيمو خلك يې كاروي.
پښتانه اريايان دي او پښتو د اريايي ژبو د اندو ايراني له څانګې څخه ده، چې له سانسكريټ او اوستا سره نږدې رابطه لري. تر پنځلسمه پيړۍ پورې په پښتو څه نه ليكل كيدل، دستخط يې فارسي دى او په افغانستان، پاكستان او هند كې له لسو مليونو ډير خلك پرې خبرې كوي. دا ژبه اوس د پښتنو د هويت او وياړ تر ټولو څرګند سمبول دى.
پښتو ډير غني ادبيات لري. مشهور شاعران يې رحمان بابا چې تصوفي شعرونه لري او خوشحال خان خټك دى چې د وطن دوستۍ او عشقي شعرونه لري.
د شمال-لويديز سرحدي سيمو تشريح كول ستونزمن دى، هيڅ كومه وړه ټوټه سيمه يې هم د خپلو ګاونډيو هغو په شان نه ده.
د هند د تير تاريخ د يوه مهم مطلب په توګه ددغې سرحدي ځمكې كيسه ښايي په راتلونكې كې هم له بيابيلو لارو ډير مهم رول ولري. دا په پخوانيو وختونو كې د اسيا د دريو سترو كلتورونو د اتصال ځاى پاتې شوې ده، د هندي، چينايي او ايراني.
دلته يونان په كلتوري يورنګوالي او فلسفي ملګرتيا كې له هند سره يو ځاى شوى دى. د هند ستر پوهنتون Taxila ته له بيلابيلو ځمكو نه د علم لټوونكي راغلي دي. له هماغې نفرت انګيزې او تراوسه پورې د هند له دروازې خيبر درې نه ډير خلك او نژادونه راغلي دي او په هند كې يې خپله ځانګړې برخه اخيستې ده او باالاخره تراوسه پورې د هندي انسانيت په سمندر كې ډوبيږي.
د ډيرو پيړيو راهيسې د هندي كلتور د يوه مركز په توګه دغه سرحدي هيواد په ټول هند كې د ډير شهرت خاوند دى وو، كله چې زړورې لښكر كشۍ له جنوبي هند نه راپورته شوې چې د .. ختيزو سمندرونو جزيرې او مجمع الجزاير مستعمره كړي او ماليزيا حاطه كړي، نو د كابل د سيند له درې څڅه يې ډير څه اخيستى دي.
