سیکولریزم د طبیعي تېروتنو پر اساس د انساني چارو دې تر سره کولو د غوښتنې اساس دی. دا په عام ډول د مدني چارو او دولت څخه د مذهب جدا کیدو په توګه تعریف شوی او ممکن په عامه موقعیت کې پراخ شي، چې په هره عامه برخه کې د مذهب رول حذف یا لږ کړي. دا اصطلاح پراخه معنی لري او په خورا سکیوماتیک ډول ممکن هر هغه دریځ رامینځته کړي، چې په هر ډول شرایطو کې سیکولر ته وده ورکوي. دا ممکن د عصري توکیو، دمحدودیت، طبیعت او یا له عامه نهادونو څخه د مذهبي سمبولونو لرې کولو معنی ولري.
په انګلستان کې په رسمي توګه دوه یې پیژندل شوي مسیحي مذهبونه شتون لري، چې یو یې د انګلستان کلیسا او بله یې د سکاټلینډ د پریسبیټرین کلیسا ده. ملکه د انګلستان د عالي ریاست او عالي شورا سرپرسته ده. په شمالي آیرلینډ یا ویلز کې هیڅ کلیسا شتون نلري. مګر د انګلینډ د کلیسا شپږویشت نه ټاکل شوي د کلیسا د یوې برخې مشران، چې د ارباب په کور کې ناست دي، په هغه قانون اغیزه کوي، چې ټول انګلستان تر اغېزې لاندې راولي.
که چیرې بریتانیا واقعیاً یو سیکولره ډیموکراسي خاوره وي، نو سیاسي جوړښتونه به د دولت څخه د مذهب جلا کولو سره د وخت دې بدلونو واقعت منعکس کوي. سیکولریزم د ټولو خلکو لپاره د دیني عقیدې او عمل ازادي یقیني کوي او ساتنه یې کوي. سیکولریسټان د افکارو او وجدانونو ازادي غواړي، ترڅو ټولو ته په مساویانه توګه کار وکړي. دوی نه غواړي د مذهبي آزادیو مخه ونیسي. سیکولریزم د مذهبي ازادۍ دفاع کوي او د مذهبي باور څرګندیدو حق خوندي کوي. ځکه چې دا د نورو په حقونو او آزادیو تکیه نه کوي. سیکولریزم ډاډ ورکوي، چې د مذهب ازادۍ ته د اشخاصو حق تل له حق څخه متوازن دی، چې له مذهب څخه آزاد وي. په سیکولر ډیموکراسۍ کې ټول وګړي د قانون او پارلمان په وړاندې مساوي دي. هیڅ مذهبي یا سیاسي تړاو هیڅ ډول ګټې یا زیان نه رسوي او دیني عالمان اتباع دي، چې د بل چا په شان حقونه او مکلفیتونه لري. سیکولریزم نړیوال بشري حقوق دیني غوښتنو څخه پورته بولي. دا د مساواتو قانون ملاتړ کوي، چې ښځې، خلک د مذهبي تبعیض څخه ساتي. د مساواتو دا قانون تضمین کوي، چې غیر مومنان ورته حقونه لري، څوک چې د مذهبي یا فلسفي باور سره پیژني. سیکولریزم یوازې د دموکراتیکې ټولنې لپاره یو چوکاټ چمتو کوي. ملحدین د سیکولریزم ملاتړ کې ښکاره علاقه لري، مګر پخپله سیکولریزم د کوم ځانګړي مذهب یا عقیدې اصولو ته ننګونه نه کوي او نه هم په هیچا د ملحدیت هڅه کوي.
اسلام او سکیولرېزم
اسلام تر ټولو مبارک او سپېڅلی دین دی، چې د سکیولرانو ډېری نظریې له اسلام سره په ټکر کې دي. اسلام دا وايي، چې د کوم هیواد اتباع مسلمانان وي باید دولت هم له مسلمانانو تشکیل شوی وي. ځکه چې کافر هېڅکله هم په مسلمانانو دولت نشي رامنځته کولای. بله دا چې سکیولرېزم ښځو ته د نارینوو په څېر مساوي حقوق ورکړي، مګر اسلام په ځينو شیانو کې نارینه او ښځينوو ته یو شان حقوق او په ځينو کې بیا متفاوت حقوق ورکړي دي. لکه سکیولران چې د کلیسا مشر یا ښځه ټاکي یا نارینه; خو اسلام د دې خبرې برعکس امر کوي، لکه رسول الله چې فرمایلي: اذا کان امراؤ کم خیارکم و اغنیاؤکم سمحاءکم، و امورکم شوری بینکم فطهر الارض خیرلکم من بطنها، و اذا کان أومراؤ کان أومراؤکم شرارکم و اغنیاؤکم بخلاءکم و اموذکم الی نساﺉکم فبطن الارض خیر لکم من ظهرها. الحدیث
ژباړه: یعنی کله چې مو آمران غوره خلک وه شتمن خلک مو سخیان وو او چارې مو په مشوره سره وې، نو د ځمکې تر نس د ځمکې مخ ستاسې لپاره خیر دی، او کله مو چې آمران بد خلک وه، شتمن مو بخیلان وو او خپلې چارې مو ښځو ته سپارلې وې نو تاسې ته د ځمکې تر مخ د ځمکې نس غوره دی. الحدیث
همدارنګه په میراث کې د نارینوو او ښځينوو حقوق فرق لري، چې نارینه دوې برخې او ښځينه یوه برخه حق لري. د ژوند اصول د اسلام او سکیولرېزم سره توپير لري. اسلام ښځه د کور بللې او نارینه یې د اولاد او ښځې د ساتنې او نفقې د ګټلو لپاره ټاکلی. اسلام او سکیولرېزم دواړه سره مکمل په ټکر کې دي. سکیولران دا وايي، چې ښځه هر څه کوي خپله خوښه یې ده، مګر اسلام بېل بېل مقررات ورته لري. د پلار په کور کې بدون د پلار له اجازې نشي وتلای، د خاوند په کور کې یې خاوند په سر سرپرست دی. مګر سکیولرېزم بیا دا وايي، چې ښځه خپلواکه ده.
پای
