نکته: این نوشته در پاسخ به راپورتاژ زهراگین تلویزیون آریانا نیوز ترتیب شده است.
یک سوء تفاهم را باید از بین ببریم و آن اینکه مسؤولان و مدیران رسانه های اداره کابل همواره از طالبان منحیث یک مانع بزرگ بر سر راه خویش انتقاد می کنند،هم چنان نی یا شبکه ی حمایت از رسانه ها در هر کنفرانس بیان داشته است که ۵۰ الی ۷۰ فیصد تهدیدات برای خبر نگاران و ژورنالستان ما از سوی طالبان متوجه شده است و متباقی از سوی نیروهایی دولتی و غیره،با آن که بعضی از خبرنگاران در حمله های پیچیده و مجهول ذات البینی و رقابتی میان رسانه کشته می شوند اما انگشت انتقاد بسوی طالبان گرفته می شود،با توجه به آن مسؤولان شبکه ها بجز حمله بر کارمندان شبکه ی طلوع هیچ سندی بدست ندارند که نشان دهنده آن باشد که طالبان خبرنگارن را بدون موجب آماج حمله قرار داده باشد اما این که خود شخص خبرنگار بدستور حکومتی ها و یا از ترس جان خود به مناطق زیر حاکمیت طالبان رفته نمی تواند و یا نمی رود کار خود شان است،هیچ مورد یافت نمی شود(بجز از پیشهاد نصرت پارسا سابق خبرنگار آریانا نیوز که تقاضای ورود به مناطق زیر حاکمیت طالبان را کرده باشد) اما بخاطری طولانی شدن نوشته می پردازم به موضوع اصلی:
مقصود از اخلاق رسانه‌ها مجموعه قواعدي است كه بايد دست‌اندركاران رسانه‌ها داوطلبانه و براساس نداي وجدان و فطرت خويش در انجام كار حرفه‌اي رعايت كنند؛ بدون آن كه الزام خارجي داشته باشند يا در صورت تخلف دچار مجازاتهاي قانوني گردند
درباره عناصر اين تعريف، كه پيشنهاد من براي اخلاق رسانه‌ها است، پس از اين سخن خواهيم گفت. اما اشاره به نمونه‌هاي اين قواعد مي‌تواند راهگشاي ما به سوي يافتن حقيقت باشد.
آن‌گونه كه «دفلور» و «دنيس» گفته‌اند: به طور كلي اخلاقيات رسانه‌ها در سه نقطه متمركز است:
درستي و انصاف و زيبايي در تهيه گزارش و ساير فعاليتهاي جنبي آن
رفتار‌گزارشگران، مخصوصاً در ارتباط با منابع خبري
خودداري از درگير شدن در برخورد منافع گروههاي مختلف
آنان توضيحات و مثالهايي نيز براي هر يك از اين سه محور ارايه داده‌اند، امّا جاي اين سؤال باقي است كه آيا اين سه محور مي‌تواند تمام مسائل و معضلات اخلاقي در عرصه رسانه‌ها را پوشش دهد؟ به نظر مي‌رسد براي روشنتر شدن بحث «و در ماوراي اين اظهارنظرهاي كلي بهتر است به چند نمونه از مسائل اخلاقي مبتلا به روزنامه‌نگاران و خبرنگارن افغانستان اشاره شود:
آيا روزنامه‌نگاران و در کل خبرنگاران مي‌توانند براي پيگيري مطالب و گزارش خود، دستاويزي مانند دروغ‌گويي و فريبكاري را به كار ببرند؟
آيا آنان مي‌توانند نقل قول مستقيمي را تغيير دهند؟
آيا ضبط كردن صحبتهاي مصاحبه‌شونده بدون آگاهي وي، عملي مجاز است؟
آيا روزنامه نگار و خبرنگار (کسی که فقط چند ماه کورس ابتدايي ژورنالیزم را خوانده) مي‌تواند هداياي مصاحبه شونده را بپذيرد؟ آيا او فقط تحت شرايط خاصي مي‌تواند اين هدايا را قبول كند؟ آيا معيار اخلاقي متفاوتي براي دريافت يك كتاب اهدايي، بليت رايگان نمايش و يا سفر رايگان به خارج از افغانستان وجود دارد؟
تأثير دريافت هداياي بيش از حد متعارف، بر معيارها چيست؟
هنگام مصاحبه با كودكان(مخصوصا کودکانی که احمد فرشاد صالح خبرنگار آریانا نیوز در ولایت فرا با آن ها مصاحبه کرده بود و برای بدنام ساختن طالبان از آن به شکل یک جانبه و بدون پرسیدن از قاری محمد یوسف احمدی آن را به دست نشر سپرد)، خبر نگاران چه ملاحظاتي را بايد در نظر بگيرند؟
آيا گزارشگر مجاز است با والدين دانشجويي كه دست به خودكشي زده است و یا این که از سوی امنیت ملی و یا پولیس دستگیر شده باشد، تماس بگيرد؟
آيا روزنامه‌ها مي‌توانند ستونهايي از روزنامه خود را به مطالب مبلغين مسيحي اختصاص بدهند ولي اديان ديگر را ناديده بگيرند طوریکه دیده شد سال پار یک رزنامه نگار بنام جاوید در روزنامه افغانستان به کلمه توحید توهین آشکار کرده بود؟
تا چه اندازه روزنامه‌ها،رادیو ها و تلویزیون ها امكان پاسخگويي به مطالب غيرواقعي را براي خوانندگان فراهم آورده‌اند؟
روزنامه‌نگاران و نطاقان رادیو ها هنگام برخورد با بيماران رواني، چه ملاحظاتي را بايد مراعات كنند؟
حفظ منابع خبری رسانه ها تا چه اندازه براي خبرنگاران داراي اهميت است؟
آيا نقض حريم خصوصي افراد براي تهيه خبر، مجاز است؟ آيا معيارهاي متفاوتي براي اشخاص معروف و عامه مردم وجود دارد؟
تا چه ميزان تعهد به احزاب سياسي يا فعاليت در جنبش‌ها، با مسائل حرفه روزنامه‌نگاري و جنبة حفظ عدالت و بي‌طرفي در اين حرفه، سنخيت دارد؟
آيا روزنامه‌ها مجازند اطلاعات نادرستي را كه از سوي دولتها در زمان جنگ (يا حتي صلح) اعلام مي‌شود، ارائه كند طوریکه بی باکانه در افغانستان بر ضد طالبان جریان دارد؟
آيا نقض تحريم‌ها مجاز است؟
آيا پرداختن به مسائل سليقه‌اي و يا كاربرد عكسهاي جنجال‌برانگيز و يا زبان عاري از نزاكت امكان‌پذير است؟
تا چه ميزان كاربرد زبان در روزنامه، در مصطلح ساختن بعضي كلمات در جامعه مؤثر است و چگونه روزنامه‌نگاران و ژورنالستان مي‌توانند با اين مسئله مقابله كنند؟
گرچه سؤال‌هاي فوق نمي‌تواند فهرست همة مطالب مربوط به اخلاق رسانه‌ها محسوب شود، اما دقت در آنها و نيز در مجموعه‌هاي اخلاقي حرفه‌اي كه در گوشه و كنار جهان تدوين شده است، مي‌تواند دورنماي قابل قبولي از اخلاق رسانه‌ها را به نمايش بگذارد.
همین سؤالات را اگر هر کسی از خبرنگارن افغانستان که خود را متعهد به ژورنالیزم و ارزشهای اسلامی و افغانی می داند پاسخ معقول بدهد من حاضرم دهن ببندم و خدمت اورا کنم،در غیر آن باید ببپذیریم که ژورنالیزم در افغانستان یک وسیله است برای بقای نظام دموکراتیک بنام! فقط همین که در تداوم نظام حکومت وحدت ملي نقش بارزی را ادا می کند و بس!!
با احترام!
