په دې لیکنه کې د برېکس په اړه لنډ معلومات، په نړیوال اقتصاد کې د دې ډلې د رول او راتلونکي په اړه بحث شوی.
دې ته هم اشاره شوې چې افغانستان لپاره برېکس ایتلاف جوړېدل څه پيغام لري؟ او څه الهام ترې اخیستلای شي.
برېکس څه معنا؟
برېکس په حقیقت کې د سترو اقتصادي قدرتونو یو ایتلاف دی چې د نړۍ د اوسني اقتصادي نظام د اصلاح غوښتنه کوي او د خپلو اقتصادي ودو لپاره يې یو نوښت کړی او غواړي نړۍ ته وښيي چې باید یو داسې اقتصادي نظام جوړ کړي چې ټول شموله وي او پر عدالت او تعادل بنا وي.
برېکس د روسیې، هند، برازیل، چین او سويلي افریقا هېوادونو د انګلیسي نومونو له لومړنیو تورو جوړ مخفف دی.
دا هغه هېوادونه دي چې برېکس اقتصادي ډلې اساس يې ایښی دی. برېکس ډله د نړۍ پر اقتصاد ستره اغیزه لري.
د برېکس غړي پردي باور دي چې دغه ډله د مخ پروده هېوادونو د پرمختګ ملاتړې او په نړیوال اقتصادي نظام کې عدالت او تعادل قائمول غواړي.
که د دې ډلې غړو او بنسټګرو هېوادونو ته پام وکړو نو چین د نړۍ یو ستر نفوس لرونکی، لوی او قوي اقتصاد لرونکی، د ملګرو ملتونو امنیت شورا دایمي غړی او ویټو حق لرونکی او په نړیوالو مسایلو کې مطرح او ستر مخ پروده هېواد ګڼل کېږي.
دغه راز روسیه چې یو پخوانی ابرقدرت پاتې شوی د امریکا د خوښې یو قطبي نظام سره مخالف دی، هند هم په نړۍ کې د پام وړ زیات نفوس لري او لوی ډیموکراټيک هېواد ځان ګڼي، برازیل د سويلي امریکا تر ټولو ډېر چټک پرمختګ لرونکی هېواد دی، سویلي افریقا هم یو مهم او طبیعي سرچینو بډای هېواد ګڼل کېږي او بالاخره ایران هم د افغانستان په ګاونډکې پروت هېواد دی چې د نفتو او ګازو پرېمانه سرچینې لري او د منځني ختیځ په مسایلو کې مطرح هېواد دی.
اوس تازه ایران هم د دې ایتلاف غړیتوب ترلاسه کړی او د ترکيې، اندونیزیا، مصر، نیجریا او سوريې په شمول ډېر هېوادونه په دې ډله کې د ورګډېدو غوښتنه کوي.
د پیسو نړیوال صندوق له خوا د خپرې شوې شمېرې له مخې په ۲۰۲۲ میلادي کال کې د نړۍ په اقتصاد کې د برېکس غړو هېوادونو د اقتصاد ونډه ۲۵ اعشاره ۸ سلنه وه، په داسې حال کې چې دغه اندازه په ۲۰۰۱ میلادي کال کې یوازې ۸ اعشاریه ۴ سلنه وه.
سرچینې ويلي چې په دې موده کې د جي اووه ډلې هېوادونو اقتصاد ونډه له ۶۴ اعشاریه ۶ سلنې څخه ۴۲ اعشاریه ۹ سلنې ته راټيټه شوې ده.
د اقتصادي څېړنو په برخه کې د بريټانیا مشهورې کمپنۍ (اکورن ماکرو) د روان کال په مارچ کې د خپرې شوې شمېرنې له مخې په ۲۰۲۲ کال کې د نړۍ په اقتصاد کې د برېکس هېوادونو ونډه له جي اووه ډلې څخه زیاته ده.
برېکس د افغانستان لپاره څه پيغام لري؟
افغانستان په وچه کې راګېر هېواد دی او سمندر ته لار نه لري او د تاریخ په اوږدو کې تل د سترو قدرتونو له بریدونو او یرغلونو سره مخ شوی دی.
دغه هېواد چې تازه له اوږدې جګړې راوتلی او اوس د داسې سرپرست حکومت له خوا اداره کېږي چې د نړۍ هېڅ هېواد په رسمیت نه دی پېژندلی، بلکې د یو شمېر هېوادونو تر سختو اقتصادي بندیزونو لاندې هم دی.
د برېکس په شان قوي اقتصادي ایتلافونو جوړېدل او پکې د افغانستان د مهمو ګاونډيو هېوادونو شاملېدل زموږ لپاره یو روښانه پيغام لري او هغه دا چې موږ د نړۍ د پرمختګ له کارونه ډېر وروسته پاتې یوو او ډېر کار مو په مخ کې دی.
ټول افغانان باید په پوره همت او دقت ګام پورته کړي څو ځان له سیالانو سره سیال کړي او له اقتصادي پلوه ځان له اوسني کمزوري حالته وباسي.
زموږ هېواد بډایه طبيعي زیرمې او خام مواد لري چې ښايي په نړۍ کې يې ساری کم وي.
موږ باید نهیلي نه شوو ځکه چین چې اوس د نړۍ یو ستر اقتصادي قدرت دی هم څو پېړۍ وړاندې زموږ په شان له پردیو یرغلونو سره مخ شوی او ډېرې سختۍ يې تېرې کړې او بلاخره نن يې ځان دې مقام ته رسولی دی.
او دغه راز موږ د نړۍ له ستر اقتصادي قدرت چین سره ګډه پوله لرو او ماضي مو هم ډېره ښه پاتې شوې او له بلې خوا له ایران سره چې تازه د برېکس ایتلاف غړی شوی موږ په فرهنګي لحاظ ډېر مشترکات ورسره لرو نو باید له ټولو سره خپلې اړیکې د ملي ګټو پر اساس جوړې کړو او خپل اقتصاد ته مو پاملرنه وکړو، هیله ده چې یوه ورځ موږ هم د داسې حالاتو شاهدان شوو چې هېواد مو د برېکس په شان مهمو اقتصادي ایتلافونو کې شامل شي.
